دیوانی نوێی شیعرهکانی سهید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئامادهکردنی: ئهنوهر سوڵتانی

پارچە شێعری ژمارە ١، لاپەڕە ١٧٦ و ١٧٧ ی دیوان

خاسەکەو

"خاسەکەو"ێ لەو کەژە هەڵنیشتووە

خاڵی ڕەش و سووری بەجووت ڕشتووە

ڕاوچی هەموو لەو کەوە دەرکەوتووە

بۆچی دزە؟[12] جەردەیە؟ کێی کوشتووە؟

کێهە کەسی ئەو[9] لە ژیان خستووە؟

ماڵ و مەڕ[13] و زێوەری کێی بردووە؟

باعیسی قەتڵی چییە، بیستوویەتی؟

ژینی بە سەربەستییە ویستوویەتی!

داوی چەقاند تاوەکو ئەو پێوەبێ

چاڵکەنە، خۆی پێوە دەبێ جێ بەجێ[14]

چاکە کە داودۆزە[10] شوکور خاسەکەو

دیوییە، و وریایە بە ڕۆژ و بەشەو

بۆچی کەویش مافی ژیانی نییە؟

حەققی کەژ و کێوی جوانی نییە؟

بۆچی ئەویش بۆتە "برا کوردەکان"؟

نابێ هەڵێنی[15] نەفەسێکی ژیان؟

بێتەوە بەردەست و بە بێ باڵ وپەڕ

پێبکەنێ بیبەنە "قەسری قەجەر"؟![16]

دەک نەفەسو بگرێ ئەجەل جێ بەجێ!

وا، کە نەتانبێ قەوەتی دەست و پێ

خاوەنی ئەو کێو و کەژە هەر کەوە

نەزم و نیزامی کەژ و کێو هەر بەوە

لێی گەڕێ با باڵ و پەڕی جوان بکا

لەو کەلە با بانگی ڕەفیقان بکا

بێنەوە کانیاوێ، بخۆن ئاوی ساف

بۆ گوڕەیی سەربنە بێنە مەساف

لێی گەڕێ دەندووکی بە بەرد تیژ بکا

غوڕڕە بکا و بانگی[17] کوڕ و کیژ بکا

کوڕ بەگوڕەگوڕ، وەکوو شێر و پڵنگ[11]

کچ بە شنەشن، بە خرینگە[18] خرنگ[19]

بێن و بڵێن: خاوەنی کێوان ئەمەین

سوورە دەنووکمان، بە دەنووک شەڕ دەکەین

خاوەنی ئەم خاسەکەوەش هەر دەڵێ:

ڕاوچی دەبێ لەم کەژ و کێوە هەڵێ!

کۆتایی شیعرەکە

ڕوونکردنەوەی تێرمەکانی نێو شیعری 'خاسەکەو':

ئەو سیمبولانەی خوارەوە هەرکام ئاماژەیەکیان بە ڕاستەقینەی ژیانی گەلی کورد و پێشمەرگەی کورد تێدایە:

خاسەکەو، پێشمەرگەی کوردە گەرچی لە هەندێک شوێندا هەست دەکرێت شاعیر وەک چەمکێکی گشتیتر بۆ هەموو گەلی کورد لەکاری کردبێت؛

خاڵ ڕشتن، بۆ کەو، خۆڕازاندنەوەیە بەڵام بۆ پێشمەرگە، ئامادەیی و خۆچەکدار وتەیار کردنە.

ڕاوچی، دوژمنی کوردە، سوپایی، پۆلیس، ژاندرمە، کە لە بارودۆخی ئێستادا دەبێتە، پاسدار و بەسیجی وئیتیلاعاتی و بەگشتی ڕێژیمی داگیرکەری کوردستان.

"بیستوویەتی"، دەبێ بە واتای ئەوەبێت حوکمی غیابی بۆ دەرچووە و کەوتوونەتە شوێنی بیکووژن.

داو و پێوەبوون: هێزی دوژمن دەیەوێت پێشمەرگە بخاتە داو و بیکووژێت بەڵام لەکۆتاییداهەر خۆیانن کە پێوە دەبن و دەکووژرێن. شاعیر گەلێک گەشبینە بە داهاتووی کورد و شکستی دوژمنانی.

داودۆز، واتە داوپشکن و داودۆزەرەوە. پێشمەرگە وریایە، ئەزموونی هەیە، لە کەمین ناکەوێت و بەداوی دوژمنی فێڵبازەوە نابێت.

پێکەنین و قاقاکێشان، لە ئەدەبی ناوچەکەدا، خوێندنی کەو وسیفەتی ئەرێ یین بۆی؛ لێرەدا قسەکردن وحەق گوتن و تەبلیغاتی پێشمەرگەیە.

کانیاو، ماڵی باوانە. شاعیر دەیەوێت پێشمەرگە لە سەر چیاکانەوە بەرەو ماڵ ببنەوە.

خواردنی ئاوی سافی کانیاو، خواردن و خەوتن و ئیستیراحەتە بۆ پێشمەرگەیەک کە لەسەر چیا هەمیشە ئامادەی خەباتە و خەو وخواردنی ئاسایی خەڵکانی دیکەی نییە.

بنە، حەشارگەیەکە کەوی ڕاوی تێدا دەشارنەوە بۆ ئەوەی کەو لێی کۆوەبن و بە تەپکەوە بن، لە شیعرەکەدا گؤڕەپانی شەڕە. 'مەساف' یش ڕووبەڕووبوونەوەیە لەگەڵ دوژمن لە گؤڕەپانی شەڕێکدا کە دوژمن بە سەریدا سەپاندووە.

کچ بە شنە شن بە خرینگە خرینگ: ئاماژەیەکە بە بەشداریکردنی ژنان لە خەباتی نەتەوایەتیدا، دەنگی خرینگەخرینگ دەتوانێ ئاماژەبێت بە دەنگی ئاسن واتە خەباتی چەکداری و تفەنگ هەڵگرتنی کچان و ژنانی کورد.

سوورە دەنووکمان: دیارە دەندووکی کەو سوورە. بەڵام دوور نییە ئاماژە بێت بە دروشمێکی کومونیستی. لەو ساڵانە و ماوەیەکی زۆری دوای ئەویش شاعیرانی موکریان زۆریان بە هوردووی سوور و سوپای سوور و ئاڵای سووری سۆڤیەتیاندا هەڵدەگوت. نموونەکەی نەمران سەیفولقوزاتی قازی، هەژار و هێمنە.

گوڕڕە کردن، حەپەحەپ وهەڕەشە وگوڕەشەیە، واتایەکی نەرێ یی هەیە و بۆ دوژمنی داگیرکەری کوردستان کەڵکی لێ وەرگیراوە.

غوڕڕە کردن، خوێندنی کەوە لە بەرانبەر یەکتر. لە شیعرەکەدا، شانازی و ئیفتیخارە، توانای ئەوەیە بڵێ منیش هەم! واتایەکی ئەرێ یی هەیە و بۆ پێشمەرگەی کورد لە بەرانبەر دوژمن و نەیاردا بەکار هاتووە.

---

[1] کاک ناسر پێی ڕاگەیاندین کە مامۆستا ٩٨ پارچە شیعری حافزی وەرگێڕاوەتە سەر کوردی، نەک ١٠٠ پارچە.

[2] بۆ ئاگاداری خوێنەران، سەرجەمی ئەو ٩٨ شیعرە لێرە بەدواوە لە بەشی "ئەدەبیات" و لەژێر سەردێڕی "شیعری حافزی حەقیقی" دا دادەنرێت و هەمووان دەتوانن سەردانی بەشەکە بکەن. هەروەها سەرجەمی شیعرەکان لە کۆمەڵەشێعری "شەونم" ی مامۆستادا بڵاوکراونەتەوە

[3]، "دیوانی ئاوات"، لەسەرنووسین و ئامادەکردنی سەیدنەجمەدینی ئەنیسی، ناشر: ئەنیسی، تهران١٣٦٥ [١٩٨٦] سەیدکامیلی ئیمامی زەنبیلی

[4] زڕەکەو باڵدارێکە بۆر و لە کەو بچووکتر (هەژار، هەنبانە بۆرینە)

[5] دیارە ئێمە حیسابی ڕۆژنامەی کوهستان وسەرنووسەرەکەی لەوانی دیکەی چاپی تاران جیاواز دەبینین

[6]محەممەد خزری، "لاپەڕەیەک لە تێکۆشان و جووڵانەوەی ساڵەکانی ٤٧- ٤٢ ی حیزبی دیموکڕاتی کوردستان"، ناشر: نووسەر، سوید ٢٠٠٣، لاپەڕە ٤٨

[7] هەمان سەرچاوە، لاپەڕە ٤٩

[8] هیوادارین ئەگەر لەو بۆچوونانەدا هەڵەیەکمان کردبێت خوێنەری شارەزا ئاگادارمان بکاتەوە.

[9] کێهەکەسێکی

[10] دۆزەرەوەی داو، وریا و زیرەک

[11] پڵینگ

[12] چییە؟

[13] زەڕ

[14] لە سەر زمانی خەڵک بەم شێوەیەش بیستراوە: "چاڵکەنە، خۆی پێوەدەبێ پێمەبێ". پێمەبێ بە واتای "پێم وابێ" یە. .

[15] بکێشێ

[16] زیندانێکی گەورە لە تاران کە لە سەردەمی رەزاشادا کرایەوە و تا ئەم ساڵانەی دوایی هەر مابوو. بەشێکی زۆر لەر خەباتکارانی کورد و ناحەزانی ڕژیمی پەهلەوی و کۆماری ئیسلامی ئێران ساڵانی زۆری دەست بەسەرییان لەوێ تێپەڕ کردووە.

[17] بکا، بانگی

[18] خرنگە

[19] خرینگ