دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 

پارچە شێعری ژمارە ١، لاپەڕە ١٧٦ و ١٧٧ ی دیوان

خاسەکەو

  "خاسەکەو"ێ  لەو کەژە  هەڵنیشتووە

خاڵی ڕەش و سووری بەجووت ڕشتووە

ڕاوچی هەموو لەو کەوە  دەرکەوتووە

بۆچی  دزە؟[12] جەردەیە؟  کێی کوشتووە؟

کێهە  کەسی ئەو[9] لە  ژیان   خستووە؟

ماڵ و  مەڕ[13] و  زێوەری  کێی  بردووە؟

باعیسی  قەتڵی  چییە،    بیستوویەتی؟

ژینی   بە     سەربەستییە   ویستوویەتی!

داوی   چەقاند  تاوەکو   ئەو    پێوەبێ

چاڵکەنە،  خۆی  پێوە دەبێ   جێ بەجێ[14]

چاکە کە داودۆزە[10]  شوکور خاسەکەو

دیوییە،  و وریایە  بە   ڕۆژ    و    بەشەو

بۆچی   کەویش   مافی   ژیانی   نییە؟

حەققی    کەژ   و  کێوی   جوانی    نییە؟

بۆچی  ئەویش بۆتە "برا کوردەکان"؟

نابێ     هەڵێنی[15]   نەفەسێکی  ژیان؟

بێتەوە   بەردەست  و  بە بێ  باڵ وپەڕ

پێبکەنێ   بیبەنە     "قەسری قەجەر"؟![16]

دەک نەفەسو بگرێ ئەجەل جێ بەجێ!

وا،  کە   نەتانبێ   قەوەتی   دەست  و  پێ

خاوەنی  ئەو  کێو  و  کەژە  هەر کەوە

نەزم   و  نیزامی    کەژ  و کێو هەر بەوە

لێی  گەڕێ  با  باڵ  و پەڕی جوان بکا

لەو    کەلە   با   بانگی     ڕەفیقان     بکا

بێنەوە  کانیاوێ،  بخۆن    ئاوی   ساف

بۆ    گوڕەیی    سەربنە    بێنە    مەساف

لێی گەڕێ  دەندووکی  بە بەرد  تیژ بکا

غوڕڕە    بکا   و  بانگی[17] کوڕ و کیژ بکا

کوڕ بەگوڕەگوڕ، وەکوو شێر و پڵنگ[11]

کچ  بە  شنەشن،  بە  خرینگە[18]  خرنگ[19]

بێن  و  بڵێن:  خاوەنی  کێوان  ئەمەین

سوورە دەنووکمان، بە دەنووک شەڕ دەکەین

خاوەنی  ئەم   خاسەکەوەش هەر دەڵێ:

ڕاوچی   دەبێ    لەم  کەژ  و  کێوە   هەڵێ!

        

کۆتایی شیعرەکە

 

ڕوونکردنەوەی تێرمەکانی نێو شیعری 'خاسەکەو':

ئەو سیمبولانەی خوارەوە هەرکام ئاماژەیەکیان بە ڕاستەقینەی ژیانی گەلی کورد و پێشمەرگەی کورد تێدایە:

خاسەکەو، پێشمەرگەی کوردە گەرچی لە هەندێک شوێندا هەست دەکرێت شاعیر وەک چەمکێکی گشتیتر بۆ هەموو گەلی کورد لەکاری کردبێت؛

خاڵ ڕشتن، بۆ کەو، خۆڕازاندنەوەیە بەڵام بۆ پێشمەرگە، ئامادەیی و خۆچەکدار وتەیار کردنە.

ڕاوچی، دوژمنی کوردە، سوپایی، پۆلیس، ژاندرمە، کە لە بارودۆخی ئێستادا دەبێتە، پاسدار و بەسیجی وئیتیلاعاتی و بەگشتی ڕێژیمی داگیرکەری کوردستان.

"بیستوویەتی"، دەبێ بە واتای ئەوەبێت حوکمی غیابی بۆ دەرچووە و کەوتوونەتە شوێنی بیکووژن.

داو و پێوەبوون: هێزی دوژمن دەیەوێت پێشمەرگە بخاتە داو و بیکووژێت بەڵام لەکۆتاییداهەر خۆیانن کە پێوە دەبن و دەکووژرێن. شاعیر گەلێک گەشبینە بە داهاتووی کورد و شکستی دوژمنانی.

داودۆز، واتە داوپشکن و داودۆزەرەوە. پێشمەرگە وریایە، ئەزموونی هەیە، لە کەمین ناکەوێت و بەداوی دوژمنی فێڵبازەوە نابێت.

پێکەنین و قاقاکێشان، لە ئەدەبی ناوچەکەدا، خوێندنی کەو وسیفەتی ئەرێ یین بۆی؛ لێرەدا قسەکردن وحەق گوتن و تەبلیغاتی پێشمەرگەیە.

کانیاو، ماڵی باوانە. شاعیر دەیەوێت پێشمەرگە لە سەر چیاکانەوە بەرەو ماڵ ببنەوە.

خواردنی ئاوی سافی کانیاو، خواردن و خەوتن و ئیستیراحەتە بۆ پێشمەرگەیەک کە لەسەر چیا هەمیشە ئامادەی خەباتە و خەو وخواردنی ئاسایی خەڵکانی دیکەی نییە.

بنە، حەشارگەیەکە کەوی ڕاوی تێدا دەشارنەوە بۆ ئەوەی کەو لێی کۆوەبن و بە تەپکەوە بن، لە شیعرەکەدا گؤڕەپانی شەڕە. 'مەساف' یش ڕووبەڕووبوونەوەیە لەگەڵ دوژمن لە گؤڕەپانی شەڕێکدا کە دوژمن بە سەریدا سەپاندووە.

کچ بە شنە شن بە خرینگە خرینگ: ئاماژەیەکە بە بەشداریکردنی ژنان لە خەباتی نەتەوایەتیدا، دەنگی خرینگەخرینگ دەتوانێ ئاماژەبێت بە دەنگی ئاسن واتە خەباتی چەکداری و تفەنگ هەڵگرتنی کچان و ژنانی کورد.

سوورە دەنووکمان: دیارە دەندووکی کەو سوورە. بەڵام دوور نییە ئاماژە بێت بە دروشمێکی کومونیستی. لەو ساڵانە و ماوەیەکی زۆری دوای ئەویش شاعیرانی موکریان زۆریان بە هوردووی سوور و سوپای سوور و ئاڵای سووری سۆڤیەتیاندا هەڵدەگوت. نموونەکەی نەمران سەیفولقوزاتی قازی، هەژار و هێمنە.

گوڕڕە کردن، حەپەحەپ وهەڕەشە وگوڕەشەیە، واتایەکی نەرێ یی هەیە و بۆ دوژمنی داگیرکەری کوردستان کەڵکی لێ وەرگیراوە.

غوڕڕە کردن، خوێندنی کەوە لە بەرانبەر یەکتر. لە شیعرەکەدا، شانازی و ئیفتیخارە، توانای ئەوەیە بڵێ منیش هەم! واتایەکی ئەرێ یی هەیە و بۆ پێشمەرگەی کورد لە بەرانبەر دوژمن و نەیاردا بەکار هاتووە.

 


[1]  کاک ناسر پێی ڕاگەیاندین کە مامۆستا ٩٨ پارچە شیعری حافزی وەرگێڕاوەتە سەر کوردی، نەک ١٠٠ پارچە.                                 

[2] بۆ ئاگاداری خوێنەران، سەرجەمی ئەو ٩٨ شیعرە لێرە بەدواوە لە بەشی "ئەدەبیات" و لەژێر سەردێڕی "شیعری حافزی حەقیقی" دا         دادەنرێت و هەمووان دەتوانن سەردانی بەشەکە بکەن. هەروەها سەرجەمی شیعرەکان لە کۆمەڵەشێعری "شەونم" ی مامۆستادا بڵاوکراونەتەوە

[3]، "دیوانی ئاوات"، لەسەرنووسین و ئامادەکردنی سەیدنەجمەدینی ئەنیسی، ناشر: ئەنیسی، تهران١٣٦٥ [١٩٨٦]    سەیدکامیلی ئیمامی زەنبیلی

[4]  زڕەکەو باڵدارێکە بۆر و لە کەو بچووکتر (هەژار، هەنبانە بۆرینە)   

[5]   دیارە ئێمە حیسابی ڕۆژنامەی کوهستان وسەرنووسەرەکەی لەوانی دیکەی چاپی تاران جیاواز دەبینین

[6]محەممەد خزری، "لاپەڕەیەک لە تێکۆشان و جووڵانەوەی ساڵەکانی ٤٧- ٤٢ ی حیزبی دیموکڕاتی کوردستان"، ناشر: نووسەر، سوید    ٢٠٠٣، لاپەڕە ٤٨

[7] هەمان سەرچاوە، لاپەڕە ٤٩                                                                                                                             

[8] هیوادارین ئەگەر لەو بۆچوونانەدا هەڵەیەکمان کردبێت خوێنەری شارەزا ئاگادارمان بکاتەوە.                                          

[9] کێهەکەسێکی                                                                                                                                     

[10]  دۆزەرەوەی داو، وریا و زیرەک                                                                                                            

[11]  پڵینگ                                                                                                                  

[12] چییە؟

[13] زەڕ

[14] لە سەر زمانی خەڵک بەم شێوەیەش بیستراوە: "چاڵکەنە، خۆی پێوەدەبێ پێمەبێ". پێمەبێ بە واتای "پێم وابێ" یە.                                     .

[15]  بکێشێ                                                                                                                  

[16] زیندانێکی گەورە لە تاران کە لە سەردەمی رەزاشادا کرایەوە و تا ئەم ساڵانەی دوایی هەر مابوو. بەشێکی زۆر لەر خەباتکارانی کورد و    ناحەزانی ڕژیمی پەهلەوی و کۆماری ئیسلامی ئێران ساڵانی زۆری دەست بەسەرییان لەوێ تێپەڕ کردووە.

[17]  بکا، بانگی                                                                                                             

[18] خرنگە                                                                                                                

[19]  خرینگ