دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

پارچە شیعری ژمارە  ١٠١

بێ هەستم

 

  

لەمێژە من کە زەدەی غەمزەیی دوو نێرگسی مەستم

وەداوی زولفی کە کەوتم، بە شێتی چابوو خەلەستم[1]

دڵی پساندم و ڕۆیی، بەڵام بەوەم چا بوو

گەڕاوە لام و بە تایێکی بسکی وی، بەستم

هەڵاوەساوە دڵ و من لە دووی لەپێ کەوتم

مەگەر بە ڕەوڕەوە گاگۆڵکە کەم، لەپێی خستم!

بە پیری سەیرە چلۆن بوومە پەندی پیر و جحێڵ

وەکوو هەڵاڵە لە دەشتی گوڵام و پێ پەستم

کە دێتە باغ بە خەیاڵم لە دەست و پێی هاڵێم

کەچی بەداخەوە خۆ بەند نەبوو لەوێش دەستم

جنێوی دابوو بە من یار بە لێوی شیرینی

منیش شەوێکی بە بێدەنگی چوومە لای، گەستم

          لەوێ شەوێ دەم و لێوی 'ئیمامی'  چەسپاوە

         وتەی نەماوە، ئەوا بۆیە ئێستە بێ هەستم

                                          قاقڵاوا، ١٣٤٥ی هەتاوی

(لاپەڕە ٢٩ و ٣٠ ی چاپی ئەنیسی و ١١٤ ی چاپی جەعفەر)

_____________________________________________ 


 

[1] .  چاپی ئەنیسی: وەدوای.  دیارە دەبێ هەڵەی تایپ بێت دەنا ئەرکانی کێشی شیعرەکەی پێ تێک دەچێت و دیارە نە ئاوات وای نووسیوە نە ئەنیسی وای ویستووە.

 

______________________________________  

 

عینوانی شێعرەکە لە هەردوو چاپی ئەنیسی و جەعفەردا وەک یەکن. چاپی جەعفەر گوندی قاقڵاوا و ساڵی ١٣٤٥ی هەتاویی بۆ شوێن و ساڵی گوترانی شیعرەکە دیاری کردووە کە دەکاتە ساڵی ١٩٦٦ی زایێنی.

شیعرێکی عاشقانەیە، گەلێک ساکار دەنوێنێت بەڵام کێشەکەی قورسە و مانۆڕ کردن لەو گۆڕەپانەدا نابێ هاسان بووبێت، هەروەها سەنعەتی شێعر و کەلامی تێدا بەرچاوە. دیارە شاعیر تەنیا لە داوی زولفی یاردا ئەسیر نەماوە، هەندێک تەعبیری نوێ و بوێرانەی وەک 'خەلەستم' و 'گوڵام' ی تێدا بەکار هێناوە و لە فەردی سێهەم تا پێنجەمدا یارییەکی سەرنجڕاکێشی بە وشەی 'پێ' کردووە (ناو یان ئیزافە): لەپێ کەوتم، لەپێی خستم، پێ پەستم، لە دەست وپێی هاڵێم. ئینجا 'پێ' ی بە دەستەوە پەیوەند داوە: لەدەست وپێی هاڵێم، بەند نەبوو دەستم.

هەروەها لە فەردی چوارەمدا مۆسیقایەکی پیتی /پ/ ی بە گوێی خوێنەردا داوە: پیری، پەندی، پیر.

ئاوات لە شیعرەکەدا فەردێک شیعری 'مەلا عیسامەددین شەفیعی' بە هەندێک گۆڕانکارییەوە کردۆتە ناوئاخنی شیعرەکەی خۆی؛ بڕوانە فەردی شەشەمی غەزەلەکە، کە دەڵێ:

جنێوی دابوو بە من یار بە لێوی شیرینی

منیش شەوێکی بە بێدەنگی چوومە لای، گەستم

بەراوردی بکە لەگەڵ شیعرەکەی شەفیعی کە دەڵێ:   

"لێوی لەعلت جنێوی داوە بەمن

ڕقی بنیادەمە، منیش گەستم!"

گەلێکیش وەستایانە ئەو فەردە و بابەتی وەک شیرینیی لێوی یاری بردۆتە فەردی دواتر و بەو باسە 'شیرین' ە کۆتایی بە شیعرەکەی هێناوە کاتێ گوتوویەتی هەردوو لێوم بەو ماچە شیرینەی یار پێکەوە نووسان و لەو کاتەوە ئیتر بۆم لێک نابنەوە و ناتوانم قسەیان پێ بکەم هەربۆیەشە وا بێ دەنگم و متەقم لێوە نایەت.

بەشێتی چابوو خەڵەستم: داوی زوڵفی ئەوەندە قایم و توند بوو، هەرباش بوو بە شێتی ڕزگاریم لێی بوو دەنا واهەبوو تووشی کێشەی لەوە خراپتریش ببم!

بەوەم چابوو: چاکیی کارەکە بۆ من ئەوەبوو کە گەڕایەوە لام و منیش دڵم بە تایەکی زولفی بەست و لەو پسانە ڕزگارم کرد.

هەڵاوەساوە: هەڵواسراوە.

ڕەوڕەوە: کەرەسەی بەڕێگەدا ڕۆیشتنی منداڵی هێشتا پێ نەگرتوو.

گاگۆڵکە: ڕۆیشتنی منداڵ لەسەر دوو دەست و دوو ئەژنۆ.

لەپێ خستن: بێ توانا و تاقەت کردنی کەسێک بەشێوەیەکی وەها کە چیتر نەتوانێت بە ڕێگادا بڕوات.

بوون بە پەند: بوونە جێگەی گاڵتە و لۆمەی خەڵک.

گوڵام: بووم بە گوڵ، پشکووتم.

بەخەیاڵم: بەتەمام، دەمەوێت.

لەدەست وپێی هاڵێم: بەسەر دەست و پێیدا بکەوم، دەست بەداوێنی بم.

خۆ بەند نەبوو: دەستم لە دەست و پێی ئەو گیر نەبوو.

منیش شەوێکی بە بێدەنگی: ئاوات کردوویەتە جێگری ئەوەی شەفیعی کە گوتوویەتی "ڕقی بنیادەمە".

لەوێ شەوێ: لەو شەوەدا. بەڵام ئاوات لە جیاتی 'لەو شەوە بەدواوە' ی هێناوە. واتاکەی دەگەڕێتەوە بۆ "لێوی شیرینی"، واتە دوای ئەوەی لێوی شیرینی ئەوم گەست، ئیتر لەبەر شیرینی لێوی ئەو، منیش دەمو لێوم پێکەوە چەسپان و هەر بۆیەش ئێستا هیچم بۆ ناگوترێت، کە شاعیر لە شێوەی بێ هەستم' دا ڕایگەیاندووە.

بێ هەستم: بێ دەنگ و قسەم.

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

مجتث مثمن مخبون محذوف: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de