شیعرێکە بە ناوەرۆکی سەرەکی ئیسلامییەوە لە نەعت و پێدا هەڵگوتنی خودادا و بۆ پاڕانەوە لێی بۆئەوەی 'عەبدی زەلیل' ی خۆی، کە شاعیری شیعرەکە بێت، لە ژێر'باری گرانی گوناه و عیسیان' بێنێتە دەرێ و نەجاتی بدات.

هەروەها لە درێژەی شیعرەکەدا، شاعیر بە شێوەی 'معترضە'یەک، گازندەی لای خودا کردووە و گوتوویەتی: ئێستا لە یاران دوورکەوتوومەتەوە، ئەوانەی وا پێشتر دۆستم بوون بوونەتە دوژمنم، ئەودەم وەک شای دوور لەخەم و خەفەت وابووم بەڵام ئێستا بەدەست خەمەوە کز و سیسم و بوومەتە بەرپلاری خەڵک، لە قەڵەم کەوتووم و بێ دەنگم و دەناڵێنم، بەڵام تۆ فریام بکەوە و نەجاتم بدە.

ئەوانە هەمووی حاڵات و ڕۆحیاتی شاعیرن؛ واتە ئەگەر خەیاڵاتی بەتاڵ نەبن، کە بە بۆچوونی من نین، دەروونناسی و ناساندنێکی پوخت و وردی ڕۆحیاتی شەخسی خۆین لەو بڕگە زەمەنییەدا کە ساڵی ١٣٤٥ (١٩٦٦ ی زایێنی) بێت.

ئایا ئەوە بەگشتی ڕۆحی تەنیا و گۆشەگیری سەید کامیلە لێرەدا بۆ خوێنەر دەردەکەوێت یان دۆخێکە خوڵقاوی هەل و مەرجی ئەو ساڵانەی کوردستان و دووبەرەکی کەوتنە ناو ڕیزەکانی شۆڕشی ئەیلوول و پەنابەریەتی ساڵی ١٩٦٦ی باڵی مامۆستا برایم ئەحمەد و مام جەلال تاڵەبانی لە سەقز و هەمەدان، کە شۆڕشی کوردی پێ لاواز بوو و گەیشتە پلەی نەمان و فەوتان؟ دیارە شۆڕش دواتر بە قیمەتی گرانی خۆ بە ئێران و ڕۆژئاواوە بەستن، توانی خۆی ڕابگرێت و بگاتە ساڵی ١٩٧٥ و هەرەس.

'ئەو دوژمنی ئەمڕۆکە، دوێنێکە ڕەفیقم بوون' کێن؟ ئایا لەو پەیوەندییە مێژوویی - سیاسییەدا دەبێ بیاندۆزینەوە یان بە ڕوانگەیەکی شەخسیتر و تاکەکەسی ترەوە؟ ئەوە پرسیاری خەوتووی ناو شیعرەکەیە و وەڵامی دەوێت.

واتای هەندێک وشە بە یارمەتی هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار:

پاکار: خوڵامی هەمیشە ئامادە

بێ مەلجەء: بێ پەنا و پشتیوان

هەمسایە: دراوسێ

تانە: عەیب گرتن؛  بەرتانە: جێگەی عەیب لێگرتنی خەڵک

پللار، پلار: دارەدەستێک کە بۆ هاویشتن ببێت.  بەرپلار: کەس یان شتێک کە بکەوێتە بەر هێرشی دارەدەست؛ تانە و توانجی خەڵکیشە.

هەمدەم: هاودەم، هاوڕێ

مەدح: پێداهەڵگوتن

لەقەڵەم کەوتن: توانای نووسین نەمان

خەندان: کەسێک کە پێدەکەنێت.

خۆشنوود: ڕازی، خۆشحاڵ.

دەشناڵم: لە عەینی کاتدا دەناڵێنم

شاعیر لە یەکەم میسراعی ئەم فەردەدا بە هێنانی چوار سیفەتی هاوشان (مترادف) وەک شێواو و پەرێشان و بێدەنگ و ناڵان سەنعەتی مراعات النظیری دروست کردووە؛ هەروەها لە میسراعی دواتردا چوار سیفەتی دیکەی هێناون کە دوو بە دوو لەگەڵ یەکتر ناتەبان: گریان لەگەڵ خەندان و خوشنوود لەگەڵ بێزار؛ بەوەش دووجار سەنعەتی مطابقە (تضاد) ی دروست کردووە.

مالیک: خاوەن

مەملووک: کۆیلە، کەسێک کە خاوەنی هەیە

تۆ مالیک و من مەملووک...: لەم فەردەشدا شاعیر هەمان کاری هونەریی کردووە و بە دووجارهێنانی دوو سیفەتی دژبەیەک (مالیک و مەملووک هەروەها خوشنوود و بێزار)، دووجار سەنعەتی مطابقەی پێک هێناوە.

مەخدووش: دەست تێوەردراو 'مەخدووشە لەف و نەشرم' واتە هەرچییەک ڕێک دەخەم، لێم تێک دەچێت.

مەغشووش: شێواو

شاعیر لە نێوان غەم و غوسسە لە لایەک و ئەفکار و ئەشعاریش لە لایەکیتردا لەف و نەشری دروست کردووە کە بەهۆی هاوواتا بوونی غەم و غوسسەوە دەتوانرێت هەم لەف ونەشری موڕەتتەب بێت هەم موشەووەش!

بەخوداوەندیت! بە عادەت سوێند خواردنی کەسەکەیە بە خودا؛ بەڵام لێرەدا سوێنددانی خودا خۆیەتی: بە خوداوەندیی خۆت سوێندت دەدەم ئەم کۆیلە زەلیلەی خۆت [لە ژێر باری گوناهان] ڕزگار بکەی!

عیسیان: مل پێچی لە فەرمانی خودا و ئایین، گوناه کردن

جدەو: لەکار کەوتوو

وا هێندە بەئازارم: بۆیە هێندە ئێش و ئازارم زۆرن.

نەغمە: ئاواز

خار: دڕوو

فەردی کۆتایی شیعرەکە چەشنە قەرەبوو کردنەوەیەکی ئەو هەموو دڵتەنگی و خەم و خەفەت و ئازارەیە وا شاعیر بە ماوەی ١١ فەردی پێشتر، بەگوێی خوێنەریدا داوە. ئەم فەردە لەگەڵ ناوەرۆکی گشتیی شیعرەکەدا یەک ناگرێتەوە زیاتر لە پینەکردنی کووتاڵی دڕاو دەچێت. تاقە شتێک کە بە پاشماوەی شیعرەکەوەی دەبەستێت ئەوکاتەیە کە دەڵێ 'هەرچەند بە مەسەل خارم' واتە گەرچی وا کەوتوومەتە سەر زمانی خەڵک کە گوایە وەک دڕوو بم، بەڵام لە ڕاستیدا وانیم و وەک گوڵ جوان و خۆشڕەنگم و دڵێشم وەک بولبول خۆش ئاوازە.

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

هزج مثمن اخرب: مفعول مفاعیلن// مفعول مفاعیلن