دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە  ١٢٩

ئیمامیش دێتن
 

 

 

وەرە نێو باغ و نێو گوڵزار و چیمەن وا لە سەر ڕێتن[

1]
هەڵاڵە و نێرگس و شەوبۆ و سوێسنە خاکی بەر پێتن



هەواخوای بەژن و باڵات هەر بە تەنیا من نەبووم تەنیا


گەلێ لاوانی تازە پێگەیشتوو وەک ئەمن شێتن



هەزاران شێخ و شاب و شێت و ژیر، چاک و خراپ، ڕێکی


هەموویان کوشتەیی لەرزانەکان و گوارەیی گوێتن



دەلەرزن هەروەکوو لەرزانە، بەندن هەروەکوو گوارە


بە بۆنەی بەژن و باڵات، دیارە هاواڵی بەڕێ‌وجێتن



     هەموو هاتوونە سەیری قیت‌وقۆزیت، پیر و لاو، ئەوڕۆ


     بە قەولی سابڵاغی: وا "ئیمامی"ش حازرە و دێتن

 

                                       قاقڵاوا، ١٣٥٢ی هەتاوی

(لاپەڕە ١٥٥ ی دیوانی چاپی جەعفەر، لە دیوانی چاپی ئەنیسیدا نییە)

__________________________________________________ 

ڕوون نییە بۆچی شیعرەکە لە دیوانی چاپی ئەنیسیدا نابینرێت؟  ئەگەرێک ئەوەیە ئەودەم لەبەردەستدا نەبووبێت و درەنگتر لە ناو ئەوراقی شاعیردا دۆزرابێتەوە.[2]

غەزەلێکی کورتی غەرامییە. شاعیر بانگهێشتنی کەسێک دەکات بۆ ناو باغ و گوڵزار، کە دەکرێ دڵدارێک یان دۆستێک بێت بەڵام بە ئەگەری زیاتر کچێکە: کچێکی تازە پێگەیشتووی قیت وقۆز و لەرزانە بە بەرۆک و گوارە لەگوێ کە نەک هەر شاعیر، گەلێ لاوانی تازە پێگەیشتوو، هەزاران پیر و لاو، شێتی بوون و چوونەتە سەیری، جا شاعیریش بەڕێوەیە و خەریکە بچێتە ئەو سەیر و سەفایە!

هەندێک تەکنیکی شاعیری تێدا بەکار هاتووە و لەوانە،

-          مراعات النظیر: کە نموونەکەی هێنانی ناوی باغ و گوڵزار و چەمەن، یان هەڵاڵە و نێرگس و شەوبۆ و سوێسنە، یان بەژن و باڵایە پێکەوە؛

-          چەند دیاردەی دژبەیەک (سەنعەتی تضاد) لەگەڵ یەکتر: شێخ و شاب، شێت و ژیر، چاک و خراپ و پیر ولاو؛

-          هەروەها جیناسی ناتەواو لە 'دەلەرزن' و لەرزانە'.

هەواخوا: لە وشەی فارسیی 'هواخواه' وەرگیراوە و کراوەتە کوردی؛ واتای لایەنگری هەیە.

لەرزانە: خشڵێکی ژنانەیە بە سینگ و بەرۆکەوە هەڵدەواسرێت.

هەواخوای بەژن و باڵات هەر بە تەنیا من نەبووم تەنیا: دڵنیانیم دووپات بوونەوەی وشەی 'تەنیا' لەم میسراعەدا کاری شاعیر خۆیەتی یان هەڵەیەک لە نووسینەوەی شیعرەکەدا ڕووی داوە. ئەو دووپات کردنەوەی یەک وشە، یەک لەپاڵ ئەوی دی، زۆر لە جوان ناچێت.

بەتەنیا: بە کوردیکراوی 'بە تنها' یان 'بە تنهائی' ی فارسییە.

شاب: بە عەرەبی گەنج و لاوە.

بە قەولی سابڵاغی: واتە بە شێوەی قسەکردنی خەڵکی مەهاباد. نیازی شاعیر کرداری 'دێتن' ی کۆتایی شیعرەکەیە. لە شێوازی ئاساییدا واهەبوو بگوترێت: 'حازرە و دێ' یان 'حازرە و دێت' بەڵام شاعیر بەهۆی کێش و هەروەها سەروای شیعرەکەوە ناچار بووە بڵێ 'دێتن'. بۆ پەیوەندیدانی ئەو شێوە قسەکردنە بە ناوچەی مەهابادەوە دوو ئەگەر هەیە:

1.   کردارەکە بە "دێ + تن" وەربگرین. لەو حاڵەتەدا شێوەی قسەکردنی شاری شنۆ بەخۆیەوە دەگرێت و لە ڕاستیشدا ئەوە خەڵکی ناوچەی شنۆن کە سوود لە پاشگری 'تن' وەردەگرن نەک سابڵاغ.[3]

2.    کردارەکە بە 'دێت+ن' وەربگرین کە زیاتر ڕەنگی قسەی خەڵکی دەوروبەری پیرانشار بەخۆیەوە دەگرێت.

لە هەردوو حاڵەتدا لام وایە ئاوات دەبێ 'سابڵاغ' ی بە واتایەکی گشتیتر لە شارەکە خۆی وەرگرتبێت و خانێ و شنۆشی وەک بەشێک لەو 'ناو'ە سەیر کردبێت.[4]

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:  
هزج مثمن سالم: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن


 

 

[2]   دیارە ئەگەری دیکەش ئەوە دەبێت کە من نەمتوانیبێت باش پەیشوێنی شیعرەکە لە چاپی ئەنیسیدا هەڵبگرم. ڕاستییەکەی ئەوەیە دۆزینەوە و بەرانبەردانانی شیعرەکان لە هەردوو چاپدا، تا ڕادەیەک زەحمەتە لەبەر ئەوەی هەرکام بە شێوەیەک و بەسەلیقەیەک ڕێکخراون و عینوانی سەر شیعرەکانیش لە زوربەی زۆریاندا لێک جیاوازە؛ پێرستی چاپی ئەنیسی بە گوێرەی عینوانی شیعرەکان ڕێکخراوە لە کاتێکدا پێرستی چاپی جەعفەر بە حیسابی یەکەم میسراعی یەکەم فەردەکانە. من بۆ دۆزینەوەی شیعرێک گەلێک جار هەموو لاپەڕەکانی دیوانی چاپی ئەنیسی هەڵدەدەمەوە و چارەیەکی دیکەشیان بۆ نییە.

 

[3] .  وابزانم شێخ ڕەزای تاڵەبانیش هەڵەیەکی وای کردووە یان باشتر بڵێین بۆچوونێکی وای خستۆتە ناو شێعرێکەوە کە دەڵێ: "سپەری ئەهلی سنە بۆ شەڕی بێگانە، تنە..." لە کاتێکدا لە زاراوەی خەڵکی سنەدا ئەو 'تن' ە بوونی نییە.

[4] . سپاسی ئەو برادەرە خۆشەویستە دەکەم کە لەم بارەیەوە ڕوونی کردمەوە.

 

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de