وەی که هەر کاتێ شین ببێ گوڵی من[1]

که بپشکوێ، چ خۆش دەبێ دڵی من

ڕابوەستن هەتا دەگاته بەهار
جا دەبینن گوڵیش له سەر گڵی من

ئەوکەڕەت کیژوکاڵ له من پرسن
تێدەگەن باش که قەبره مەنزڵی من

مەنزڵی چی؟ پڕه له خیز و بەرد
پاکی هەر دڕک‌وداڵه باخەڵی من

کەسێ بچنێ گوڵێک له سەر گۆڕم
هەڵدەچێ زوو له دەستی پێکوڵی من

بەرهەمی ساڵیانەکەم پرسن
سەری خەرمان جەفایه حاسڵی من

     من به "ئاوات"ی خۆمەوه سووتام
     داخۆ کەنگێ بڵند بێ مەشقەڵی من

 

قاقڵاوا، ١٣٦٣ی هەتاوی

(لاپەڕە ٥٥ و ٥٦ ی چاپی ئەنیسی و ١٥٦ ی چاپی جەعفەر)
_______________________________________________ 

 

عینوانی شیعرەکە لە چاپی ئەنیسیدا "مەشقەڵی من' ە و ئەویش وەک 'حاسڵی من' لە دەقی شیعرەکە وەرگیراوە. من 'مەشقەڵی من'م پێ شاعیرانەترە.

 

شیعرەکە سەراپا حەسرەت و خەم وکوڵە لە 'بێ حاسڵی' و 'سووتان بە ئاواتەوە' و ئەو ڕۆحیەتە لە شیعری ئاواتدا هیچ نامۆ نییە. شاعیر جگە لە ئاواتی شەخسی و تاکەکەسی، مرۆڤێکی خاوەن بڕوای سیاسی و ئەندامی حزبێکی ناسیۆنالیستیی کورد (حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران) بوو. سەرنەگرتن و بێ ئەنجام مانەوەی ئامانجەکانی حزب و بە گشتی گەلی کورد، هەمیشە بارێکی قورس بووە بە سەر شانی شیعری ئاواتەوە و شاعیری لە ژیان ماندوو کردووە. ئەوە لە لایەک و سۆفیایەتییەکەی لە لایەکیترەوە- کە لەوێشدا بایەخی زیاتر بە مردن دەدرێت تا ژیان، بۆتە هۆی ئەوەی وشەی مەرگ و مردن و چاوەڕوانیی مردن و ئامادەیی بۆ مەرگ و ئاواتی مەرگ خواستن گەلێک جار بێتە ناو شیعرەکانیەوە، کە ئەوەش یەکی لەوانە.

 

فەردی یەکەم کە لەباری ناوەرۆکەوە جیاوازە لە فەردەکانی تر، لەوێدا شاعیر هەستی شادی و خۆشیی خۆی بۆ وەرزی بەهار و پشکووتنی گوڵ دەردەبڕێت و دەڵێ دڵم بە شین بوون و پشکووتنی گوڵ خۆش دەبێت. خوێنەر بە خوێندنەوەی ئەو فەردە، چاوەڕوانی وەسفی بەهار و پەیامی شادی و خۆشی دەکات، بەڵام گەلێک زوو دەزانێت کە تووشی نایەت و هەر لە فەردی دووهەمدا چاوی ڕەشی کاڵ دەبێتەوە لەبەر ئەوەی بەهار و گوڵ شوێنی خۆیان دەدەن بە قەبر و دڕک وداڵ و زیخ و بەرد، کە ڕاست پێچەوانەی چاوەڕوانییەکەی ئەون، لووتکەی قسەکەش ئەو کاتەیە کە شاعیر لە خوێنەر دەخوازێت چاوەڕوانی بەهار بێت بۆ ئەوەی گوڵ لە گڵی قەبری شین بێت!

 

ئەو بۆچوونە و ئەو ئەویندارییەی قەبر و مردن لە شیعری ئاواتدا نە تازەیە و نە سەمەرە. من بە هەموو حیسابێک ئاوات بە کەسایەتییەکی عارف دەناسم، کۆڵەکەیەکی عیرفان و تەسەووفی ئیسلامی ڕق بوونەوەیە لە ژیانی ئەم جیهانە کە بەگوێرەی سۆفیانی سافیی، دوورکەوتنەوەی مرۆڤە لە ئەسڵ و جەوهەر واتە زاتی خودا؛ مەرگیش ئەو حاڵەتە خۆشەیە کە کۆتایی بەو دوورییە دێنێت و کەسەکە دەگەڕێتەوە سەر ئەسڵ واتە دەچێتەوە بارەگای خودا. سەبارەت بەو چێژەی وا سۆفییان لە مردنیان بینیوە حیکایەت و گێڕانەوەی زۆر هەیە دەڵێن سۆفییەک بەناوی 'ابوسفیان ثوری' ئاواتەخوازی مردن بوو و هەرکات بینیویە یەک لە موریدەکانی چووە بۆ سەفەر گوتوویەتی ئەگەر مردن لەو شوێنە هەبوو بیکڕە و بۆمی بهێنە! 'اصحاب صفە' چل سۆفی چلەنشین بوون کە دەگوترێت ڕۆژی بە هەر هەموویان یەک دانە خورمایان هەبوو ئەم هەندێکی دەمژی و دەیدا بەویتر! هەموو ئەوانەش وەک بایەخ نەدان بە ژیان و ئامادەیی بۆ مردن.[2]

 

لێرەدا ئێمە پەسنی مردن بەو شێوە زێدەڕۆییانەیە نابینین و تەنانەت هەندێکیش حەسرەتی ژیان لای شاعیر هەست پێدەکەین لەوەی کە لە ژیانی خۆیدا 'حاسڵی جەفا [بێوەفایی] هەڵگرتووە' و 'بە ئاواتی خۆیەوە سووتاوە' و درەنگ و زوو 'مەشقەڵی ئاگر لەلەشی بەرزدەبێت'. بەڵام هەرچۆنێک بێت، مڵۆزمی چەمکی مردن شیعرە بەهارییەکە لە خوێنەر دەگۆڕێت ولە ناو باغەوە دەیباتە گۆڕستان.

 

وەی: پیتێکە بۆ ڕوون کردنەوەی 'منادی'[3] کە لێرەدا خۆش بوونی دڵی شاعیرە.

 

'هەرکاتێ شین ببێ' و 'بپشکوێ' هەردوکیان دەگەڕێنەوە بۆ سەر 'گوڵی من'؛ شێوازی دەربڕین و دابەشکردنیان بە سەر دوو میسراعدا، تازە و جوانە.

 

گوڵ و گڵ: جیناسی ناتەواویان لێ پێکهاتووە.

 

خیز: چەو.  ئەم وشەیە لە زوربەی بەشەکانی دیکەی کوردستان وەک 'زیخ' دەگوترێت و دەنووسرێت؛ بەڵام وابزانم ئەو شێوازەی وشەکە تایبەت بە بۆکان وناوچەی گەورکایەتی بێت. ئەگەر لە شوێنی دیکەش هەبێت لێی ئاگادار نیم.

 

پێکوڵ: دڕوو

 

سەری خەرمان جەفایە حاسڵی من: لەم فەردەدا هەست بە هەندێک گێژوگومی دەکرێت. دوای ساڵێک بەرهەم هێنان، ئەوە کێیە جەفا لە شاعیر دەکات؛ خەڵک؟ یا خود ئەوە شاعیرە جەفا لە باوەڕەکەی خۆی دەکات و خۆی لە بەرانبەر خودادا بە جەفاکار دادەنێت؟ ئەگەر بۆچوونی دووهەم بەڕاست بزانین، ئەم فەردەش لە درێژەی فەردەکانی پێش خۆیدا دەبێت، دەنا تاک دەکەوێتەوە.

 

مەشقەڵ: گڕی ئاگر. دەبێ 'مەشعەل'ی عەرەبی بێت کە کوردێنراوە. تەرکیبی .مەشقەڵان' ی ئەم وشەیەش لە کوردیدا هەیە. نالی شێوە عەرەبییەکەی لەکار کردووە:

 

"نالی، سەرت لە گومبەدەکەی خانەقا دەکا

گاهێ پڕە لە مەشعەلە، گاهێ لە مەشغەلە"

 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

خفیف مسدس مخبوب محذوف: فاعلاتن مفاعلن فعلن