تک تکەی بارانی پایز وەک تکەی چاوی منە[1]  

کاتی هەڵقرچاوی باغ وەک جەرگی برژاوی منە

هەر خڕ و شیوێ تەماشا که‌ی، خڕی پڕ بوو له ئاو
هەڵدەچۆڕێ لێڵ و لیخن، چەشنی زووخاوی منە

هەوره، بایه، بەفره، بارانه، تەمه، سەر کێوەکان
هەردەمەی جۆرێکه، هەروەک حاڵی شێواوی منە

ئەمن و بەفری سەر چیاکان پێکەوه دەتوێینەوە[2]
کاکه! ئەم زستانه بەفریش عومری فەوتاوی منە

          ئەی خودا! بۆچیمه تازه ژینی هێنده تاڵ‌وتوون
          دوو برا بووین، بازی‌دا ئەو، نۆره هەنگاوی منە

                                         قاقڵاوا، پایزی 1353ی هەتاوی

(لاپەڕە ٨٤ ی چاپی ئەنیسی و ٢٠٥ ی چاپی جەعفەر)

______________________________________________ 

عینوانی شیعرەکە لە چاپی ئەنیسیدا 'نۆرە هەنگاو' ە کە جیاوازییەکی زۆری لەگەڵ عینوانی چاپی جەعفەر دا نییە.

بابەتی شیعرەکە، ئیخوانیات و شین گێڕییە.لەبەر ئەوەی شاعیر یەکەم، بۆ کەس وکاری خۆی (براکەی) گوتووە و دووهەم، بۆ کۆچی دوایی ئەو.

ئەو کەسەی وا شیعرەکە ڕوو لەوە و بۆ ئەو گوتراوە، سەید محەممەدی هاشمی (سەیدی زەنبیل) ە؛ ئەوەش بە گوێرەی فەردی کۆتایی شیعرەکەیە، وا دەڵێ: "دوو برا بووین".  دیارە هەمیشە دەکرێ بگوترێ لە کۆمەڵگای ئێمەدا واهەیە کەسێک بە دۆست و برادەری خۆشەویستی خۆی بڵێ 'برا' و بەو پێیە، دەکرێ شیعرەکە بۆ مردنی دۆستێکی شاعیر گوترابێت. بەڵام ئەوە ئەگەرێکی لاوازە و زیاتر دەبێ ئەوە بێت کە بۆ برای 'ڕضاعی' خۆی گوتبێتی، ئەویش لە سەیدی زەنبیل بەدەر نییە.

هەورە، بایە...: شیعرە ڕازاوەکەی مامۆستا هێمنمان وەبیر دێنێتەوە کە دەڵێ:

"گژەبایە لە چیاکان و هەوا تووشە، دەنا،                                                                                                       وەکوو شێتان دەمەویست ڕوو لە چیای ئەستەم کەم!"

بەڵام نازانم کامیان پێش ئەوی دیکە گوتراون.

لە پێکەوە هێنانی ئەو چەند بابەتە هاوچەشنەدا (هەور، با، بەفر، باران، تەم، سەر کێو) سەنعەتی 'مراعات النطیر' دروست کراوە.

شیعرێکی قورس و قایم و کورت بەڵام پڕ واتایە، تێیدا خەم و خەفەت و دڵسووتاوی و تەنیا مانەوەی شاعیر  دوای مەرگی براکەی، بە باشی هەست پێدەکرێت.

کاتی هەڵقرچاویی: لە خوێندنەوەدا و بۆ پاراستنی کێش واهەیە مەجبوور بین دەست بەجێ دوای هەڵقرچاوی، وشەی باغ بهێنین بەڵام بۆ وەرگرتنی مانای ڕاست لە شیعرەکە، باش وایە دوای هەڵقرچاوی وێرگول (کۆما)یەک دابنرێت ئینجا باغ بنووسرێت. من بۆ ئەوەی خوێنەر لە خوێندنەوەی فەردەکەدا تووشی کۆسپ نەیەت، ئەو کارەم نەکردووە، بەڵام پێویستە بکرێت لە بەر ئەوەی شاعیر دەڵێ  باغ لە کاتی هەڵقرچاوی و سیس بووندا، وەک جەرگی برژاوی منە. بەڵام ئەگەر بڵێین لەکەتی هەڵقرچاوی باغدا، ئەودەم خێرایەک دەبێ بپرسین چی وەک جەرگی برژاوی منە!

خڕ: لە میسراعەکەدا دووجار هاتووە و جیناسی تەواوی پێ دروست کراوە. یەکەمیان بە واتای ئاودڕ، جێ لافاە، شیوەڵە یە (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار) بەڵام دووهەمیان بە واتای سەرجەم و هەمووە.

شیو: دۆڵی تەنگ (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار)

زووخاو: کێم و خوێنی تێکەڵاو (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار)

تاڵ و توون: توون واتای تیژی هەیە و لە ڕاستیدا دەبێ تاڵ و توند بێت بەڵام بەو شێوەیەش لەسەر زمانی خەڵک هەیە و بۆ نموونە، دەگوترێ "خواردنی تاڵ و توون مەخۆ".  بە کورتی، توون وشەی "مهمل"  نییە کە بەتەنیایی واتای نەبێت. ئەو تەرکیبە لە چەند شیعری دیکەی ئاواتدا دەبینرێت. بڕوانە:

"بەڵای لێ‌دا ژیانی وا به‌زیللەت 

چ تاڵ‌وتوونه، چاوم، عومری خدرم!" (ژمارە ١٠٧ ی ئەم زنجیرەیە)،

و:

"شەراب هەرچەنده تاڵ‌وتونه، چاوم/

 که ساقی وا دڵ‌ئاوا بێ چ خۆشە!" (ژمارە ١٤٥ ی ئەم زنجیرەیە).

بازی دا ئەو: شاعیر ژیانی مرۆڤی وەک کێ بەرکێ یان یاریی بازدان بینیوە. یەکەم جار براکەی لە ژیانەوە بازی داوەتە گۆڕەپانی مەرگ و ئێستا لای وایە نۆرەی ئەو بێت هەنگاو هەڵێنێتەوە و بە شوێن کاکیدا، باز بدات. ئەو بازدان و هەنگاوە هیچ نییە جگە لە چاوەڕوانی و  پێشوازیی کردنی مەرگ، کە ئەویش دەیان جار لە شیعرەکانی ئاواتدا دووپات بۆتەوە.

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

 رمل مثمن محذوف: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن