دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)
نووسین و ئاماده‌کردنی: ئه‌نوه‌ر سوڵتانی
شیعری ژمارە ١٥٤
بەهاری تازە
|
ئەوا چەمەن بە عیشقی گوڵ، دەری شەعەف دەکاتەوە
بە
فەڕشی بەرگی نەستەرەن،
بیساتی ڕادەخاتەوە ئەمن
لە تالیعی ڕەشم، جەماڵی
ڕووتە ئارەزووم
کانی‌بەن، ١٣٣٠ی هەتاوی (لاپەڕە ٢١٤ و ٢١٥ ی چاپی جەعفەر. لە چاپی ئەنیسیدا نەمدۆزییەوە)
______________________________________ یەک لە شیعرە کۆنەکانی ئاواتە و ٣٥ ساڵ پێش چاپی دیوانی ئامادەکراوی مامۆستا ئەنیسی گوتراوە بەڵام لەوێدا نەهاتووە؛ هۆکارەکەی نازانم دەبێ چی بێت جگە لەوەی بڵێین لە کاتی چاپی کتێبەکەدا، لەبەردەست نەبووە. شیعرێکی سوار و بن بزۆکەیە. زۆر شاعیری کورد و فارس لەو بەحرەدا شیعریان گوتووە. شیعرێکی بەهارییەیە و شاعیر بە بەهاریدا هەڵگوتوە، زۆر واهەیە کاتی گوترانی شیعرەکەش هەر بەهاری ساڵی ١٣٣٠ [١٩٥١] بووبێت. بەڵام ئەگەرێکی دیکەش دەتوانێ هەبێت: ساڵی ١٣٣٠ تا ٣٢ لە فەزای سیاسیی ئێراندا چەشنە ئازادییەک هەبوو و ئەوەش زۆرکەسی دڵخۆش کردبوو؛ دەکرێ پێمان وابێت ئاوات لەو فەزا خۆشەدا نەفەسی کێشاوە و شێعرەکەی مۆرکی ئەو شادی و خۆشییەی بەسەرەوەیە. بەڵام ئەگەری پێشتر کە بەهاری سروشت بێت، بەهێزترە. شیعرەکە گەلێک وشەی عەرەبی و فارسی تێدایە و وێدەچێت ئاوات سڵی لەوە نەکردبێتەوە کەڵک لە تەرکیباتی زمانە بێگانەکان وەربگرێت. بۆ نموونە هەر لە فەردی یەکەمدا عیشق و شەعەف و بساط و فەڕش عەرەبین و دەر و بەرگ و نەستەرەن فارسین، کە دیارە هەندێکیان خۆماڵی کراون و وەک دەر و فەرش و یەک دوانێکیان بێگانە دەنوێنن وەک شەعەف و بیسات.
شەعەف: شادی بەرگ: لێرەدا پەڕەی گوڵی نەستەرەنە. چڵ: لقی دار و گوڵ و گیا حەزین: خەفەتبار سەدایی دڵ دەداتەوە: چی سەدای دڵ دەداتەوە و کام دڵ؟ لام وایە نەوای بولبولە، کە لە هەموو کون و قوژبنێکەوە گوێت لێدەبێت و سەداکەش سەدای دڵی بولبولە. سەدایی دڵ دەداتەوە: مۆسیقای داخڵیی دەنگی / د/ ی تێدا بەرگوێ دەکەوێت. دەمی حەیات: نەفەسی ژیان لە نەسیمی بەربەیانەوە دێت و دارەکان بە شنە و جووڵەی لق وپۆپ و گەڵاکانیان بەرەوپیری دەچن. بەدەم. نەسیمەوە چوون: بەرەوپیری نەسیم چوون و پێشوازی لێکردنی. نەسیم: شنەبای بەربەیان. دەم: لە فەردێکدا دووجار هاتووە. دەمی یەکەم بەدەم شتێکەوە چوونە بە واتای شوێن کەوتن و موافەقە کردن لەگەڵ ئەو شتە. دەمی دووهەم بە واتای نەفەس و هەناسەیە؛ لە فارسیدا دەگوترێ دەم و بازدەم واتە شەهیق و زەفیر. دەمی نەسیم: لە فەردی پێشتردا بەدەم نەسیمەوە چوون بوو و لێرەدا دەمی نەسیمە بە واتای هەناسەی نەسیم. موشک بۆ: بۆنی مسک، خۆش عەتر و بۆن. موشکی فارسی هەمان مسکی کوردییە. شەمیم: بۆنی خۆش موژدەیی نەجات: نەجات لە چی؟ لام وایە دەبێ لە زستان بێت. نەسیم و شەمیم: جیناسێکی ناتەواویان پێ دروست کراوە. سریلە: ١. مەلێکی بچووکی جوانە دوو پەڕی وەک دوو شاخ لێ بەرز بۆتەوە. ٢. سیسرک (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار) لێرەدا بە واتای یەکەمە. سرتە: قسە کردن بە ئەسپایی سروە: بای بسکان، شنەبا، شنە، کزەبا (هەنبانە بۆرینە)
بای وادە: "بایەکە ١٨ ڕۆژی بمێنێت بۆ نەورۆز هەڵیدەکات و بەفر دەتوێنێتەوە" (فەرهەنگی زمانی یەکگرتووی کوردیی هاوچەرخ لە سەر ئینترنێت)؛ بای بەهار کە بەفر دەباتەوە. بای عەهد و پەیمان. سریلە و سرتە و سروە: مۆسیقای دەنگی / س/ یان لێ دێتە گوێ. بە سروە پێم دەڵێ: لە ڕێگای شنەباوە پێم ڕادەگەیێنێت. دڵگوشا: ئاواڵەکەرەوەی دڵی بەخەفەت کەیل؛ سیفەتێک بۆ بەهار. جانفەزا: شتێک کە گیان و ژیان و تەمەن زیاد دەکات. سیفەتێک کە لێرەدا بۆ بای وادە هاتووە. فارسییە گوڵاتەشین: گوڵ+ئاتەش+ین واتە گوڵێک کە وەک ئاگر وایە. ئەم ناوە لە شیعری نالیشدا هاتووە:
"گەرمی و تەڕی بەھارە کە پشکۆ کوژایەوە پشکۆی گوڵاتەشین بە نەسیم بوو گەشایەوە..."
گل آتشی= گل سرخ (فرهنگ معین) بەگوێرەی فەرهەنگی فارسیی موعین، گولاتەشین، گوڵەباخە. هەرەس کشاوە سەر چیا، فەقیرە زۆر بە ماتەوە: واهەیە جوانترین میسراعی شیعرەکە بێت. نازانم ئەو تەعبیرە لە شیعری شاعیرانی دیکەی پێش ئاواتدا هاتووە یان نا، بەڵام جوانە. هەرەس ڕنووە، بەفریسەرچیایە کە دەخزێتە خوارەوە. لە بەهاردا سەرەتا داوێنی چیا لە بەفر پاک دەبێتەوە ئینجا وردە وردە دەگاتە لووتکە. شاعیر هەرەسی وەک لەشکری شکاو یان کەسێکی شکست خواردوو بینیوە کە بە ماتی و سەربەژێری دەکشێتە دواوە و پاشەکشێ دەکات. بڵێ...: بە هەرس بڵێ. دەگەڕێتەوە بۆ فەردی پێش خۆی. واتە بە هەرەس بڵێ تا دەرەتانی ماوە، هەرچی سوپا لەشکری هەیە بە تەپڵ و تۆپەوە (دەنگی هەورەتریشقەی بەهار و چەخماخە لێدانی)، بیانهێنێت. جەمالی ڕووت: ئەگەر جەمال بە ڕوخساری مرۆڤ بزانین، ئەودەم 'ڕووت' بە واتای ڕووت و بێ ڕووبەند و بێ بەرگ دەبێت؛ بەڵام ئەگەر جەمال بە واتای جوانی وەربگرین، ڕووت دەبێتە ڕوو+ت= ڕووی تۆ. شاعیر بە هێنانی قشوون و تەپڵ و تۆپ و لەشکر و سوپا، مراعات النظیری دروست کردووە. ئەمن لە تالیعی ڕەشم...: من ئارەزووم ئەوە بوو ئەو جەمال و ڕوخسارە ڕووت و بێ ڕووبەندەی تۆ ببینم، بەڵام ئەو لە هەور پێچرابوو و نەمدەدیت، ئێستا ئەویش هەڵاتەوە. چی هەڵاتەوە؟ هەور؟ ئەگەر وابێت دەبێ جەمالی یاریش لەگەڵ هەورەکە ڕۆیشتبێت و لەبەر چاو نەمابێت چونکوو ئەو بە 'هەوری نەگبەتی' ناوی لێ دەبات واتە هەورێک نییە یارمەتی ئارەزووی شاعیر بدات. هەرچۆنێک بێت، فەردێکی ڕازاوە و جوانە. لەبەر شتێک مردن: واتە خۆ بەقوربانی ئەو شتە کردن. شاعیر خۆی دەکاتە قوربانی کزەی سەبا، کە بە هیمممەتی ئەو خونچە پێکەنیوە و گوڵ کراوەتەوە. ئەوەش خەمی کۆن لەبیر مرۆڤ دەباتەوە. ئیمامی وەک سریلەکان: شاعیر دەڵێ سریلە بۆ دڵی خۆیان قسە دەکەن، منیش هەروا. دڵیشم بە ئەسپایی پێم دەڵێ بەهاری تازە هاتۆتەوە! بەهاری تازە: ئەوەندەی من بزانم ئێمە بەهارێکمان هەیە کە لە ڕۆژی نەورۆزەوە دەست پێدەکات و نەوبەهارێکیش کە نزیکەی مانگ و نیوێک دواتر دەگاتێ. ئەو نەوبەهارە گەلێک جار لەگەڵ بەهاری ئەسڵیدا بە هەڵە وەردەگیرێت. ئەگەر ئەو نەوبەهارە لە ئارادا نەبێت، ئەودەم بەهاری چەمکی تازە واتایەکی نابێت؛ هەموو بەهارێک دوای زستان دێت و هاتن بەڵێ بەڵام تازە بوونی بەهار مەعنای نییە. شاعیریش لێرەدا وێدەچێت تووشی هەمان هەڵە هاتبێت.
بەحری عەرووزیی شیعرەکە: هزج مثمن مقبوض: مفاعلن مفاعلن مفاعلن مفاعلن
|