دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ١٦٦

بەفری خەم

 

 

 

با بە یادی شەمعی ڕووت، پەروانە بێ

گیانەکەم، دڵ بێ دڵت وێرانە بێ!

 

بەفری خەم دیسان لە سەر کێو کەوتەوە
ڕەنگه پەڕ دەرکات دڵم دێوانه بێ[1]

مانگی جێژن با ببێ ئاوا، به توون!
ڕەببی ڕۆژی ڕووت له من ئاوا نەبێ!

تۆ که لای من نی، نەماوه زیندەگیم
خێر و خۆشیم بۆچییه هەر با، نەبێ

            بێ‌تۆ کەی جێژنه، هەزار مانگ نوێوه بێ!
            گەر ئەتۆش بێی، ڕۆحەکەم جێژنانه بێ

                                    قاقڵاوا، ١٣٣٩ی هەتاوی

(لاپەڕە ٩٢ و ٩٣ ی چاپی ئەنیسی و ٢٣٢ ی چاپی جەعفەر)

_______________________________________  

 

عینوانی شیعرەکە لە چاپی ئەنیسیدا "جێژنانەی ڕۆح"ە بە واتای بە جێژنانەدانی ڕۆح بە کەسێک، و ئەوەش لە دوافەردی غەزەلەکە وەرگیراوە.

 

شیعرێکە لە مەقوولەی ئیخوانیاتدا دەگونجێت. ڕووی شاعیر لە کەسێکی نزیکی خۆیەتی، کە دوور نییە خزمێک و بە ئەگەری زۆر یەک لە کوڕەکانی، یان برا و برازاکانی بێت. ئەو بۆچوونە، پشت ئەستوورە بە فەردی چوارەم و پێنجەمی شیعرەکە. لەو دوو فەردە وا دەردەکەوێ کەسەکە بە شێوەی ئاسایی و هەمیشەیی لای ئەوە و تەنیا لەو دەرفەتەدا چۆتە سەفەرێک و لێی دووکەوتۆتەوە، دەنا لە ساڵانی پێشتردا کە مانگ نوێ دەبووەوە، ئەو کەسەی لەلابووە.

 

بەڵام سێ وشە کە لە فەردی کۆتاییدا هەیە و دەڵێ: "گەر ئەتۆش بێی"، بۆچوونەکەی سەرەوە بەراوەژوو دەکاتەوە. ئەو کەسە لە ماڵی شاعیر و لای ئەو نییە و ئارەزوو دەکات کە ئەویش بێت بۆ لای. کەوابوو، ئەگەری زیاتر ئەوە دەبێت ئەو کەسە، دۆستێک یان خزمێکی دەرەوەی بنەماڵەکەی خۆیەتی.

 

دیارە ئەوە و گەلێک پرسی هاوچەشن زیاتر لە لایەن بنەماڵە و نزیکانی شاعیرەوە دەکرێ وەڵام بدرێتەوە و من زۆر هیوادارم ڕێزدار ئاغا سەید جەعفەری کوڕی ئاوات و کەسانی دیکەی نزیک لەو ئەم ئەرکە بگرنە ئەستۆ و لە چاپەکانی دوایی "شاری دڵ"دا، پەراوێزی زیاتر و دەوڵەمەندتر بۆ شیعرەکان بنووسن و وەڵامی زۆر پرسیار بدەنەوە کە خوێنەری ئاسایی لەبەرچاوی قوت دەبێتەوە.

 

بێ: بە دوو واتا هاتووە: بێت، و ببێت. 'بێ' ڕەدیفی شیعرەکەیە و پیشاندەری ئاوات و ئارەزووی شاعیرە کە دنیا بەو بارەدا بگەڕێت و وای لێ بێت، یان کەسەکە بێت بۆ لای.

 

ڕەنگە پەڕ دەرکات...: نازانم ئایا لە خوێندنەوەی ئاسایی هەردوو دیوانی چاپکراوی ئەنیسی و جەعفەردا خوێنەر سەرنج دەداتە ئەوەی کە باشە, نیازی شاعیر لەوەی وا دەڵێ "لێم دێوانە بێ" چییە و چ  شتێک  یان چ کەسێکە؟ سەرنجێکی وردتر دەریدەخات کە ڕستەکە لە ناتەواو دەچێت و ڕوون نییە چی پەڕ دەردەکات و لە شاعیر دێوانە دەبێت؟ ئایا بەفری خەم، کە بکەری ڕستەکەیە، پەڕ دەردەکات و لە شاعیر دێوانە دەبێت؟ من هەرچی خواروژووری فەردی دووهەم دەکەم بۆم ڕوون نابێتەوە ئەوە چییە وا لە شاعیر دێوانە دەبێت؟

 

بەڵام وا بۆ مەسەلەکە دەچم کە لە نووسینەوەی شیعرەکەدا هەڵەیەک ڕوویدابێت و هەردوو چاپەکە ئەو هەڵەیەیان دووپات کردبێتەوە. هەڵەکەش ئەوەیە دەقی میسراعی دووهەمی فەردەکە لە ئەسڵدا ئاوا بووە: "ڕەنگە پەڕ دەرکات دڵم، دێوانە بێ" یان "ڕەنگە پەڕ دەرکات، دڵم دێوانە بێ" ئینجا نووسەرەوەی شیعرەکە لەجیاتی "دڵم" بە هەڵە نووسیویەتی "ولێم". هەر بەوەش مەسەلەکە گۆڕاوە و ئەو بۆشاییە کەوتۆتە واتاکردنەوەی شیعرەکەوە. من لە نووسینەوەی ئەم غەزەلەدا کاتێ گەیشتوومەتە ئەو میسراعە، بە گوێرەی بۆچوونەکەی خۆم نووسیومەتەوە کە جیاوازە لە دەقی ئەنیسی و جەعفەر. ڕاست یان چەوت، ئەوە چارەسەری منە بۆ ئەو گرفتە.

 

بەتوون: چش! بە جەهەننەم! شاعیر لەم فەردەدا سەنعەتی مطابقە بەکار هێنراوە و مانگ و ڕۆژ لەبەرانبەر یەک دانراوە. گرنگ نییە بۆم مانگی شەوی جەژن ئاوا دەبێت یان نا، گرنگ ئەوەیە ڕۆژی ڕووی تۆم لێ ئاوا نەبێت! ئەوە کەماڵی ئیخلاسە لە لایەن شاعیرەوە دەرحەق بە کەسێک کە بەرگۆی شیعرەکەیە.

 

جێژنانە بێ: جێژنانە ئەو خەڵات و دیارییەیە وا لە ڕۆژی جێژندا دەدرێتە کەسێک. ئەگەر تۆ بێی، با ئەوە جێژنانە بێت [بۆ من]. لەم شیعرەدا، هەڵوێستی ئاوات بە نیسبەت جەژنەوە سەرنج ڕاکێشە. ئەو دووجار دەڵێ دیتنی ڕووی یار لای ئەو لە جەژن گرنگترە. لێرەدا دەڵێ ئەگەر تۆ لێرە لە لای من نەبی، هەزار مانگیش نوێ بکرێتەوە، کوا دەبێتە جەژن؟  پێشترلە فەردی سێهەمیشدا جەژنی بەتوون کردبوو. ئەو قسانە بۆ شێخزادە و مەلایەکی وەک ئاوات زۆرن، مەگەر بڵێین باشە ئەوە شیعرە و لە شێعردا موبالەغە و زێدەڕۆیی ئاساییە.

 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

رمل مسدس محذوف: فاعلاتن فاعلاتن فاعلن


 

[1] . چاپی ئەنیسی و جەعفەر: ڕەنگە پەڕ دەرکات و لێم دێوانە بێ.

 

 

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de