دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ١٧٧

گوڵی هیوا

 

 

کێ دی وەها لەپڕ گوڵی هیوا بپشکوێ!                                                                                   

نەورۆز و  ڕۆژی خۆشیی گەلی کورد وەدەرکەوێ

 

ڕۆژی نەجاتە، کاتی خەباتە، فریشتەکەت

کوردە! ئەگەر نەترسی سەری ناوەتە سوێ



هەر چاوەڕێی خەباتی من و تۆیە کاکی خۆم!

من حازرم ئەگەر کەسێ بێت و ڕەگەڵ‌کەوێ



شەرتە نەدەم وچان و وەنەوز و خەوم نەبێ

هەر نەسرەوم دەمێ، لە بەیانی هەتا شەوێ



تا کفنی دوژمنم نەبڕم، نەیکەمە بەری

نەینێمە گۆڕی پیسی، نەڵێم ژینی خۆم دەوێ



داری هومێدی کوردە بە خوێنی گەل ئاو درا

تاکوو جیهان جیهانە، سەری بەرزە، نانەوێ



تازە چرۆ دەکات و بەریشی بەڕێوەیە

هەر ساڵ بە بای بەهار دەشنێت و دەبێ نوێ



تاکوو تەنوورەکەت دەگڕێ، کاری خۆت بکە

نەک بێتە کۆتی پێت پنە، گەر تۆ هەلت دەوێ



هەڵکەوتووە، لە دەستی مەدە هەل، هەڵێ مەڵێ:

ناڕۆمە پێشێ، ببزوو؛ لە ڕۆحی منت کەوێ!



هەرگیز مەهێڵە دامرێ تەندوورەکەت لە گڕ

بەو تینی گەرمی وی، دڵی دوژمن دەبێ توێ



            پێ هەڵگرە، درەنگە، نەوەک دامرێ، بڕۆ

             کاکی "ئیمامی"! تۆ کە ژیانی گەلت دەوێ

 

                        قاقڵاوا، هاوینی ١٣٥٦ی هەتاوی

(لاپەڕە ٢٥٢ و ٢٥٣ ی چاپی جەعفەر، لە چاپی ئەنیسیدا نییە)

_______________________________________

 

باوەکوو شیعرەکە لە ساڵی ١٣٥٦ ی هەتاوی واتە نۆ ساڵێک پێش یەکەم چاپی دیوانی ئاوات (چاپی مامۆستا ئەنیسی)  گوتراوە، لەو چاپەدا بەرچاو ناکەوێت. هۆکارەکەی دەبێ ناوەرۆکی بە ئاشکرا سیاسی و شۆڕشگێڕانەی بێت.

 

هاوینی ساڵی ١٣٥٦ ی هەتاوی و ١٩٧٧ ی زایێنی سەرەتای ڕاپەڕینەکانی گەلانی ئێران بوو و لە شارەکاندا یەک لەدوای یەک خۆپیشاندان سازدەکرا و هێزەکانی حکوومەت بە توندوتیژی نواندن و تەقە کردن لە خۆپیشاندەران ئاگری خەباتی خەڵکیان بەتینتر دەکرد تا گەییە ئەوەی ڕەوتی ڕاسانی خەڵک و کوشت وبڕی پۆلیس و ساواک وەک مۆرەی دۆمینە لەم شارەوە ڕادەگوێزرا ئەو شار. خەڵک، دوای ساڵانێکی زۆری بێدەنگیی دوای کۆدیتای ٢٨ ی گەلاوێژی ١٣٣٢، ئێستا ئیتر هێزێکیان هاتبووەوە بەر و ڕادەی خواستە سیاسییەکانیان ڕۆژبەڕۆژ دەچووە سەرێ، تا گەیشتە ئەوەی 'ناوەندی پارێزەرانی ئێران' ناڕاستەوخۆ داوای لابردنی دەزگای ساواکی کرد و لە پایز و زستانی هەمان ساڵدا  لە دوو شاری قوم و تەورێز خەڵکێکی زۆر لە لایەن پۆلیس و ساواکەوە کووژران. دوای ڕووداوەکەی تەورێز، ئیتر حکوومەتی پەهلەوی خۆی بۆ ڕانەگیرا و لە شارەکان حکوومەتی نیزامی دامەزراند. بەڵام ئەویش چارەی کێشەکەی نەکرد و دوای خۆپیشاندانی ڕۆژی تاسووعای ئەو ساڵە، ئیتر پێچکەی تەختی شا لەق بوو، ساواک هەڵوەشایەوە، شا ئێرانی بەجێ هێشت، خومەینی هاتەوە و بە ماوەیەکی کەم دوای ئەوە ڕژیم گۆڕا و کەوتە دەست مەلاکان.

 

لە ماوەی ساڵانی ١٣٥٦  و ٥٧ دا هەموو هونەرمەند و خاوەن بیرێک هەوڵی هاندانی خەڵکی دەدا بۆ بەربەرەکانی ڕژیمی شا و ڕووخاندنی. ئەم شیعرەی ئاواتیش یەک لەوانە. ئاوات لێرە و لە یەکدوو شیعری مانگ و ساڵانی دواییدا ڕاشکاوتر هەستی خۆی دەردەبڕێت و ئاشکراتر لە بەرانبەر ڕژیمی شادا دەوەستێت، ڕژیمێک کە هەر لە سەرەتای دامەزرانیەوە دژی وەستا بوو، بەربەرەکانی کردبوو و لە زیندانەکانیدا خەوتبوو. ئەوە بە ئاشکرا دەردەکەوێت کە شاعیر چیتر بە ئیما و ئیشارە هەڵوێستی خۆی دەرنابڕێت، وەک پێشتر، بۆ نموونە لە شیعری خاسەکەودا دەیکرد، بەڵکوو بێ پێچ و پەنا دەڵێ: "ڕۆژی نەجاتە، کاتی خەباتە و باس لە بڕینی کفن بۆ دوژمن و خستنە ناو گۆڕی دەکات".

 

ئەوەش کە دەڵێ "لەپڕ"، گەلێک ڕاستە. ڕژیمی شا دیعایەی ئەوەی دەکرد کە خاوەنی پێنجەمین سوپای دنیایە و کاتێ کە شەش ساڵ پێشتر ڕاپەڕینێکی چەکدارانەی فیدائیان لە باکووری ئێران سەری هەڵدا، شا بە فیزێکەوە گوتی هەر بە شاگرد مۆبەقەکانی سوپا بڵێم، پاکتان دەکەنەوە و ناتانهێڵن! بەڵام لە سەروحەددی گوتنی ئەم شیعرەدا وەک مشک چووبوە کونەوە و خەڵکەکەش کە ترسیان ڕەوی بوو و زمانیان کرابووەوە زیاتر لێی دەچوونە پێشەوە و هەراسیان پێهەڵدەگرت. هەر ساڵێک پێش ئەوەش کەمتر کەس گومانی توانەوە و نەمانی وا خێرای ئەو هەموو دام و دەزگا داپڵۆسێنەرەی ئێرانی دەکرد کە نەک هەر لە ئێران بەڵکوو لە ناوچەکە و بۆ نموونە لە عیراق و زوفاری یەمەن دەوری ژاندرمەی حکوومەتەکانی ڕۆژئاوەای دەبینی.

 

سوێ: ئاسۆ

 

فریشتەکەت: بەعادەت دەگوترێت ئەستێرە سەر دەنێتە سوێ، ئەوەی فریشتە سەر بنێتە سوێ هەندێک نامۆیە. تۆ بڵێت لە ئەسڵدا 'ستێرەکەت' نەبووبێت؟ بەڵام ئەگەر هەڵە نەبێت و فریشتە هەر ئەوە بێت کە شاعیر گوتوویەتی، ئەودەم دەبێ بڵێین ئاوات سووڕێکی کەمی بە قسەی باوی سەر زمانی خەڵک داوە و لەجیاتی ئەستێرە بە دەستە قەسد گوتوویەتی فریشتە. ئەودەمیش ئەو پرسیارە هەر دەمێنێت کە فریشتە کامەیە و چۆن و بۆچی سەری ناوەتە سوێی گەلی کورد؟ وەڵام ڕەنگە ئەوە بێت کە فریشتەی نەجاتی گەلە نزیک بۆتەوە و لە ئاسۆ دەرکەوتووە.

 

چاوەڕێی خەباتی من و تۆیە: کێ چاوەڕوانە؟ دەبێ نیشتمان بێت. بە ئەگەرێک، لام وایە لە شوێنی 'کاکی خۆم' دەبوایە وشەی 'نیشتمان' بێتە میسراعەکەوە، کە ڕستەکە لە باری ڕێزمانەوە تەواو دەربێت.

 

ڕەگەڵ کەوتن: بوونە هاوڕێی کۆمەڵێک لە خەڵک، بوون بە هاوڕێ و هاوهەنگاوی یەکتر.

 

وچان: پشوودان، وەستان

 

وەنەوزدان: سەرخەو شکاندن، قیلوولە، گورگە خەو.

 

نەسرەوم: هەدا نەدەم، ئیستراحەت نەکەم

 

تا کفنی...: ئەم فەردە گەلێک توندوتیژە و تێیدا باس لە کوشتنی دوژمنانی گەل دەکات و دەڵێ داوای ژیان ناکەم تا ئەوان نەخەمە گۆڕە پیسەکەیانەوە. 'دوژمن' بە ئاشکرا ڕژیمی شایەتی ئێرانە.

 

چرۆ: لکی باریکی دار، خونچەی تازەی گەڵادار (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار)

 

دەشنێت: شنەشن دەکات. هەنبانە بۆرینە بۆ شنە، "سروە، هاتنی سروە و لەرین بە سروە"ی نووسیوە.

 

دەگڕێ: دەئایسێ، ئاگری هەیە

 

کۆت: داری ئەستووری قاچی زیندانی (هەنبانە بۆرینە).

 

پنە: تەختەیەکە ئەنگوتکە نانی لەسەر پان دەکەنەوە (هەنبانە بۆرینە)

واتای فەردەکە ئەوەیە: ئەگەر لە هەل دەگەڕێی دەست ببزێوە و تا تەندوورەکە گەرمە نانی خۆتی پێوەدە دەنا ئەگەر سارد بووەوە ئیتر کەرەسەی نان کردنیشت هەبێت، کەڵکیان نامێنی، بۆ نموونە، پنە کە دەتوانی هەویری کارەکەتی لەسەر پان بکەیتەوە، لێت دەبێتە شتێکی دەست و پێ گیر و لە جیاتی ئەوەی یارمەتیدەرت بێت، دەبێتە کۆت و زنجیری لاقی ڕۆیشتنت.

 

هەڵکەوتووە، هەل، هەڵێ و مەڵێ: دوو جیناسی ناتەواویان لێ پێک هاتووە و مۆسیقای پیتی /ه/یان تێدا بەرگوێ دەکەوێت.

 

ناڕۆمە پێشێ: دەگەڕێتەوە بۆ میسراعی پێش خۆی: مەڵێ ناڕۆمە پێشێ، بجووڵێوە، دەردت لە ڕۆحی من کەوێت!

 

دامردن: دامران، کووژانەوە و خەفە بوونی ئاگر(هەنبانە بۆرینە).

 

وی: ئەو

 

توێ: لەتی ناسکی گۆشت (هەنبانە بۆرینە).

 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن

www.rojhalat.de / www.bokan.de