|
دیوانی نوێی شیعرهکانی سهید کامیل ئیمامی (ئاوات) نووسین و ئامادهکردنی: ئهنوهر سوڵتانی |
|
پارچە شیعری ژمارە ١٨ شایی ئازادی کارگەر و ڕەنجبەر و وەرزێر و هەموو چین و دەچین بۆ بە دەس گرتنی مافی گەلەکەم یەک دەکەوین شەوی نەگبەت چووە، ڕۆژمان لە کەلی ئازادی هاتەدەر خاڵە، دەسا هەستە لەخەو، لابە سەرین! سەر لە سەر ڕێگەیی ئازادی نەچێ، باری لەشە وەکوو گۆ بەرشەقی دەن چاکە کوڕ وکاڵی بەتین دەست دەنە دەست و وەرن ئەی گەلی ئازا و نەبەز! دەرفەتە، ئێستە لە نێو ئێمە نە ڕق ماوە نە قین ژێرچەپۆکەی ئەم و ئەو هەر بەشی ئێمەی مەرد بوو با لەمەولاوە بە ئازادی و سەربەستی بژین یەکیەتی پێ دەوێ هەر میللەتێ هەستی ژین کا وەرن ئەی کارگەر و وەرزێر و هەژار و مسکین کامیل ئەمڕۆکە دەڵێ ڕۆژی هەلە، دەس دەگرین شایی ئازادییە، بێ ترس و خەفەت هەڵدەپەڕین (قاقڵاوا، ١٣٤١ ی هەتاوی) لاپەڕە ١٠٦ ی دیوانی چاپی ئەنیسی ___________________________ ئەم پارچە شیعرەش وەک ئەوی پێشتر، سیاسییە. ساڵی گوترانی شیعرەکە ١٣٤١ (١٩٦٢) ە و بەم پێیە دەبێ دیسانەکە لە پەیوەندی شۆڕشی ئەیلوولدا بێت لە باشووری کوردستان. چەن وشە و تەعبیری ناو شیعرەکەش ئەو بۆچوونە بەهێز دەکەن: مافی گەلەکەم، ئەی گەلی ئازا ونەبەز، ژێرچەپۆکەی ئەم وئە هەر بەشی ئێمەی مەرد بوو، یەکیەتی میللەتێ هەستی ژین کا.
بەڵام بە تەنیشت ئەو بۆچوونە غاڵبەوە، ئەگەرێکی دیکەش هەیە: ساڵی ١٣٤١ لە مێژووی ئێراندا بە ساڵی ڕیفۆڕمی ئابووری – سیاسی دەناسرێت. لەو ساڵەدا زەوی بە سەر وەرزێراندا دابەش کرا و هەندێک بەرنامەی ئیسلاحاتی دیکە لە لایەن محەممەدڕەزاشای پەهلەوییەوە راگەیێنرا و لە لایەن حکوومەتەوە بەڕێوە برا، کە یەکیان سپاه دانش و ئەویتریان مافی دەنگدانی ژنان بوو. لە ناوچەی ئێمەدا ئیسلاحاتی ئەرزی و دابەشکردنی زەوی دەنگێکی زۆری دایەوە و ڕۆژانە لە سەر شەقامی شارەکان خۆپیشاندان بوو بۆ پشتگیری کردنی بەرنامەکە و تەئییدی حکوومەت. گەرچی هێزی چەپ لە ژێر کارتێکەریی سۆڤیەت و لە ڕێگەی ڕادیۆی وەک "پەیکی ئێران" ەوە دژ بەو ئیسلاحاتە وەستا، بەڵام لە ڕاستیدا گۆڕانکارییەکی سەرەکی بە سەر کۆمەڵگای ئێران هێنا و سیستەمی کۆنی فێئۆداڵیی بنەبڕ کرد. من لەو سەردەمەدا لە گوندەکانی دەوروبەری بۆکان و سەقز مامۆستا بووم و بەشێکی بەرچاوی ڕووداوەکانم بە چاوی سەر بینیوە و خەڵکەکەم ناسیوە. بۆنموونە، لەبیرمە هەندێک شاعیری ناوچەی بۆکان وەک نەمران مامۆستا حەقیقی، ئیبڕاهیم ئەفخەمی و کاکم (وەفا) لە سەر داواکاریی حکوومەت، یان بە خواستی خۆیان، بە شان و باڵی ڕیفۆڕمەکان و شەخسی شایاندا هەڵدەگوت و لە کۆبوونەوەکاندا شیعریان دەخوێندەوە. ئێستا پرسیار ئەوەیە ئایا سەیدکامیلیش لەم شیعرەدا هەر ئەو کارە دەکات؟ چەند تێرم و عیباڕەتی ناو شیعرەکە دەڵین بەڵێ وا بووە: کارگەر و ڕەنجبەر و وەرزێر، هەموو چین [ەکان] و هەژار و مسکین.... کارگەر و وەرزێری هەژار و مسکین ئاماژەن بەو لایەنە چینایەتییەی ڕیفۆڕمەکانی شا، کە بڵیندگۆکانی ڕژیم لەو ساڵانەدا بانگەوازیان بۆ دەکرد و جیاوازە لە دروشمەکانی شۆڕشی نەتەوایەتی ئەیلوول. بەڵام ئەوە بۆچوونێکە لە سەر بنەمای یەک دوو تەعبیری ناو شیعرەکە لە کاتێکدا پاشماوەی پەیامی شاعیر لێرەدا وێدەچێت بۆ شؤڕشی ئەیلوول و کێشە نەتەوایەتییەکە بێت نەک ئیسلاحاتی ئەرزی شا. بەڵام وەک گوتم ڕەگەزی هەردوو ئەو بۆچوونانە لە شیعرەکەدا دەبینرێن و منیش بە داخەوە دەستم بە ناوخۆی وڵات ڕاناگات چۆنیەتی مەسەلەکە لە کەسانی نزیک لە شاعیر بپرسم، ناچار بە بۆچوونی خۆم، ڕاست یان چەوت، قەناعەت دەکەم. خاڵی گرنگ لەو پەیوەندییەدا ئەوەیە ناکرێ تەنیا بە حوکمی پێگەی چینایەتی شاعیر بڕیاری کۆتایی دەربکرێت. کەم نین ئەو هونەرمەندە بەرپرسانەی وا پشت دەکەنە بەرژەوەندی چینایەتی خۆیان و ڕوو لە خێروبێری کۆمەڵانی خەڵک دەکەن. ئەو شاعیرانەش کە لەسەرەوە ناوم هێنان و شیعریان بۆ "انقلاب سفید" ی شا گوتووە، وا نەبووە لە گۆڕانکارییەکاندا ڕاستەوخۆ بەرژەوەندییەکیان هەبووبێت واتە بەرپرسیایەتی کۆمەڵایەتی و سیاسی کردوونیەتە لایەنگری دیارەدەی نوێ و دژ بە سیستەمی کۆنی فێئۆداڵی هەڵوێستی پێگرتوون دەنا هەرسێکیان لە لایەن ڕژیمی شاوە ڕاونراون و کەم و زۆر لە زیندانی ئێراندا خەوتوون. ئەوە ئەرکی سەرەکی ڕووناکبیری بەرپرسە کە هەست بە دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی سیاسی بکات و پشتی بگرێت لە کاتێکدا واهەیە خەڵکی دیکە هەستی پێ نەکەن یان لەبەر هەر هۆکارێک پەسندی نەدەن. وەک لە سەرەوە گوتم لەو ساڵانەدا چەپی ئێران لە ژێر کارتێکەریی سیاسەتی بلووکی سوسیالیزمدا دژ بە هەنگاوی پێشکەوتووانەی ڕژیمی شا بۆ دابەشکردنی زەوی خاوەن مڵکان وەستا و ناڕاستەوخۆ کەوتە بەرەی مەلاکانی قوم و ئاغاواتی دژبەری ڕیفۆڕمەکانەوە. بە بۆچوونی ئێستای من ئاوات ئەگەر تەنانەت شیعرەکەی لە پەسندی "شۆڕشی سپی" حەمەڕەزاشادا گوتبێت، هەڵەیەکی سیاسی نەکردووە، ئەوە گۆڕان و وەرچەرخانێکی مێژوویی بوو لە ئێرانێک کە لە ژێر زوڵم و زۆری ئاغاواتدا دەیناڵاند بەڵام چەپی بێ ئەزموون و تا ڕادەیەک گوێ لەمستی "برای گەورە" بەو ڕاستییە زەقەی نەدەزانی. هەر چۆنێک بێت، زۆر نیشانە لە شیعرەکەدا بەرچاون کە بۆ پەسندی شۆڕشی ئەیلوول و ڕاپەڕینی کوردان گوتراوە نەک بۆ ڕیفۆرمەکانی شا، نموونەی چەند تەعبیر و تێرمی ناو شیعرەکەشم پێشتر هێنایەوە کە پەسندی بۆچوونەکە دەکەن. کۆتایی قسە، شیعرەکە بۆ من هەردوک ئەو ئەگەرانە گونجاو دەکات بەڵام ئەگەری بەهێزتر ئەوە دەزانم کە بۆ شۆڕشی ئەیلوولی کوردان گوترابێت نەک ڕیفۆرمەکانی شا لە ئێران. وشە و تێرمی ئەستەم لە شیعرەکەدا نییە جگە لە شوێنێکی فەردی یەکەمدا: *"چین و دەچین". چینی یەکەم تەبەقە و کلاسی چینایەتییە، ئەی "دەچین" چییە؟ *سەرین: سەنیر، باڵنج *شاعیر بۆ پاراستنی سەروا وشەی 'مسکێن' ی لە بیچمی فارسییەکەیدا هێناوە: مسکین.
|