دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)
نووسین و ئاماده‌کردنی: ئه‌نوه‌ر سوڵتانی
شیعری ژمارە ١٨٢
شین و پێکەنین
|
ئەو عالەمە چی لێهات جاران کە ئەمن دەمدین؟
سەرگەرمی ئەوین جارێ دڵخۆش و
دەمێ غەمگین
گەردیگلان، ١٣١٨ی هەتاوی (لاپەڕە ١٢٤ و ١٢٥ ی چاپی ئەنیسی و ٢٦٧ و ٢٦٨ ی چاپی جەعفەر) ________________________________________________
عینوانی شیعرەکە لە هەردوو دیواندا وەک یەکە. لە شیعرە سەرەتاییەکانی ئاواتە و ئەودەمەی وا تەمەنی شاعیر تەنیا ٣٦ ساڵ بووە، لەگەڵ ئەوەشدا پڕە لە نۆستاڵژی و بیری ڕابردووی شیرین. دوور نییە باوەڕێکی ئایینی، یان هەر حەسرەتی لەدەستچوونی لاویەتی پاڵنەری شاعیر بووبێتن لە سەرهەڵدانی ئەو بیرۆکەیەدا.
عالەم: گرۆی خەڵک. ئەو عالەمە چییان لێهات کە جاران دەمدیتن و وەک ئێستا نەبوون!
سەرگەرم: مەشغووڵ، خەریک. خەڵکەکە بە هۆی خەریک بوون بە ئەویندارییەوە، جارێک دڵخۆش بوون و جارێکیش خەمبار.
گا: هەندێکجار. گاه و گەهـ لە زمانی فارسیدا هەن.
بۆ لەیلی و...: لام وایە نیازی شاعیر ئەوە بێت کە لە سەردەمی لاویەتی ئەودا حیکایەتخوانان حیکایەتی لەیلی و مەجنوون و خوسرەو و شیرینیان بۆ خەڵک دەگێڕایەوە و ئەوان بە بیستنی بەسەرهات و ڕووداوەکان پێدەکەنین یان بۆ چارەنووسی قارەمانەکان دەگریان.
هەروەک چووە پێش چاوان: وەک حیکایەتی مەم و زینیش لەبەر چاوان لاچوو و نەما. چەشنە بەیانێکی نائاساییە، بەڵام شاعیران، وەک نەریتێک، مۆڵەت پێدراون زمان بسووڕێنن و بایبدەن.
ئاشوفتە: پەرێشان، فارسییە
عاشق بە سەری زوڵفی...: ئەم تەعبیراتەی عاشق و سر زلف و بیتاب و بیقرار لە زۆر شیعری کلاسیکی فارسی دا بینراون و هاتوونەتە ناو شیعری شاعیرانی کلاسیک وێژیشمانەوە.
آهوی تاتار: تاتار [تەتاری کوردی]، قەومێکی تورک زبان و ناوچەیەک لە باکوورێ ڕۆژهەڵاتی ئێران و خوار دەریاچەی بایکاڵ، کە شوێنی ژیانی قەومەکە بوو. لە ئەدەبی فارسیدا ئاسکی جوان پەیوەندی بەو شوێنەوە دراون. لە شیعری کوردی و فارسیدا یار و دڵداری شاعیران هەندێک جار بە ئاسکی تەتار شوبهێنراون.
وان، گوڵزاری، وی: ئەوان، گوڵزار؛ ئەو. هەرسێکیان بە شێوەزاری ناوچەی مەهاباد گوتراون.
سەنا: هەڵدان، پێداهەڵگوتن
بۆیە...: ئەو فەردە بە دوو شێوە سەیردەکرێت: - یەکەم، باڵندەکان لەبەر خاتری دەنگی بولبول و بوونی گوڵ بەسەرباخچە و باخەوە دەفڕین و دەگەڕان. - دووهەم، ئەو فڕینە بە واتای هەڵاتن و زیز بوون و تۆران هاتووە. بە باوەڕی من نیازی شاعیر ئەوی یەکەمیان بووە.
پێ بەند: ئەسیر، گیرۆدە
خەت و خاڵ: خەت گەندەمووی تازە دەرهاتووی سەر لێوی لاوانە. خاڵ ئەو پەڵە بچووکە ڕەشەیە وا لە سەر پێست سەر هەڵدەدات یان بە دەستەقەسد لە شوێنێکی لەش دەکوترێت. خەت و خاڵ بە سەریەکەوە نیشانەی جوانییە لای شاعیرانی کلاسیکی ئێرانی و کورد.
مەجنوون سفەت: کەسێک کە خوو و خدەی مەجنوون (قەیسی عامری)ی هەیە یانی خۆی بەختی دڵدارەکەی دەکات.
لەیلی ڕەشتاڵ: دەگوترێ لەیلی کچێکی ڕەشتاڵی باریکە بووبێت. دەڵێن خەلیفەی عەبباسی گوتی لەیلیم بۆ بانگ بکەن بزانم چەندە دەبێ جوان بێت کە مەجنوون لە عەشقی ئەو ملی سەحرای گرتووە. ئەوە بەیانی شیعریی وتووێژی خەلیفە و لەیلییە: "گفت لیلی را خلیفه کاین توئی / کز توشد مجنون پریشان و غوی؟ از دگر خوبان تو افزون نیستی / گفت خامش، چون تو مجنون نیستی!" (مەسنەوی، مەولانای بەڵخی ڕۆمی) خەلیفە گوتی ئەوە تۆی وا مەجنوونت ئاوا ئەسیر و گومڕا کردووە؟ خۆ تۆ لە دڵبەرانی دیکە زیاتر نی! لەیلی گوتی بێدەنگ بە، لەبەر ئەوەی تۆ مەجنوون نی [و عاشق نەبووی]!. وەکوو منداڵە: هۆگریەتی ماڕز: زاڵم، سەرسەخت (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار) کۆز: چەپەری جێگەی بەرخ و کاڕ، جێ لەوەڕ، زۆزان (هەنبانە بۆرینە) چڕ: لێڕەواری پڕ دار ودرەخت؛ هەورازی ڕژد (هەنبانە بۆرینە) ئیمامی دین: پێشەوای دین، پێغەمبەری ئیسلام. وشەی 'ئیمامی' ئیهامێکیشی تێدایە بۆ ناوی بنەماڵەیی شاعیر- کە 'ئیمامی' یان 'ئیمام زەنبیلی' بووە، بەڵام لەو شێوە بەیان کردنەدا ناکرێت سەرجەم وشەی 'ئیمامی' بخەینە نێو دوو کەوانووکەوە بەڵکوو دەبێ بنووسین "ئیمام'ی دین. هەردوو چاپی ئەنیسی و جەعفەر ئەو هەڵەیەی تێدا کراوە. بەحری عەرووزیی شیعرەکە: هزج مثمن اخرب: مفعول مفاعیلن// مفعول مفاعیلن |