|
دیوانی نوێی شیعرهکانی سهید کامیل ئیمامی (ئاوات) نووسین و ئامادهکردنی: ئهنوهر سوڵتانی |
|
پارچە شیعری ژمارە ١٩ باخەوانی کڵۆڵ تەماشا نیشتمان ڕێک جێگە مۆڵە چ وێران و کەلاوە و چۆڵ وهۆڵە گەلیش هەروا بە فکرێکە لە کونجێ کە چۆن بستێنی لەو، بەو فێڵە، تۆڵە بەڵام دەشت ودەری زەنوێرە هێشتا لە بۆ سەیرانی گەل زۆر نەرم ونۆڵە هەموو باغ و گوڵ و گوڵزاری هەروا لەبار و دڵڕفێن و زەرد وزۆڵە لەوێدا من بەجارێ دەستەو ئەژنۆم بەدەست شەختەی زەمانە بووم کزۆڵە لە نێو ئەو باخەدا بێ قەدر وبایی "ئیمامی" باخەوانێکی کڵؤڵە لاپەڕە ١٠٨ ی دیوانی چاپی ئەنیسی ______________________________________ ئەوەش یەک لە شیعرە سیاسییەکانی ناو دیوانی ئاواتە. ڕێکەوتی گوترانی بەسەرەوە نییە و هەربۆیەش بە ڕوونی نازانرێت لە چ بڕگەیەک و بۆ چ بۆنەیەک گوتراوە. بەگشتی، ناوەرۆکی شیعرەکە خەمخۆری و ناڕەحەتی دەربڕینە بۆ وێرانی و چۆڵ وهۆڵیی نیشتمانی شاعیر کە دەبێ کوردستان بێت. گەل لەو نیشتمانەدا بیر لە تۆڵە سەندنەوە "لەو" دەکاتەوە، بەڵام لەو واتە لە کێ؟ بڵێی شای ئێران ىێت؟ بڵێی خومەینی بێت؟ بەڵێ هەردوکیان وێدەچن. بەڵام ڕاشکاوییەک لە شیعرەکەدا نییە بۆ ئەو بۆچوونە باڵ لە مل بدات لەبەر ئەوەی دوور نییە شیعرەکە بۆشاییەکی تێکەوتبێت و لە نێوان دێڕی یەکەم و دووهەمدا یەک یان چەد دێڕی داکەوتبن دەنا چۆن هەروا راستەوخۆ وبێ سەرەتا، باسی تۆڵە سەندنەوە "لەو" دەکرێت؟ شاعیر لە شیعرەکەدا دوو دیاردەی لێک جیاواز بەڵام هاوپەیوەند دەخاتە بەرچاوی خوێنەر: بارودۆخی سروشتیی وڵات لە لایەک و هەل ومەرجی ژیانی خەڵکی وڵاتەکە لە لایەکی تر.[1] ئاوات دەڵێ دەشت ودەری وڵاتەکە زەنوێرە و بۆ سەیرانی گەل نەرم ونۆڵە بەڵام ماڵی خەڵک وێرانە و کەلاوە و چۆڵ وهۆڵن، خەڵکەکەش لەجیاتی ئەوەی بچنە سەیری ئەو باغ وگوڵ و گوڵزارە لەبار و دڵڕفێن و زەرد وزۆڵە، لە کونجێک دانیشتوون و بیر لە فێڵێک دەکەنەوە بتوانن تؤلە لە [کەسێک] بستێنن [کە هۆکاری ئەو وێرانە ماڵییەی خەڵکە] دیارە ئەویش دەبێ ڕژیمی ئێران بێت. بەڵام کام ڕژیم؟ ڕوون نییە و لەشیعرەکە دەرناکەوێت. دەکرێ محەممەدڕەزا شای پەهلەوی یان خومەینی بێت. تەنانەت، بە ئەگەرێکی لاوازترەوە دەکرێ بڵێین ڕووی شاعیر لە پارچەکانی دیکەی کوردستانە و بۆ نموونە، بەعسییەکانی عیراق بە هۆکاری وێرانیی ماڵی خەڵک بزانێت. لە درێژەی شیعرەکەدا ئاوات دیاردەیەکی سێهەمیش لە دوانەکەی پێشوو زیاد دەکات کە ئەویش خودی شاعیرە. بەگوێرەی دوو فەردی کۆتایی شیعرەکە، شاعیر خۆی لەو دەشت ودەرە زەنوێرەی کوردستاندا دەستەو ئەژنۆ و کزۆڵەی دەستی شەختەی زەمانە دەبینێت و دەڵێ من باخەوانێکی کڵؤڵی ئەو باخە دڵڕفێنەم بەڵام باخەوانێک کە قەدری نازانرێت و بایەخی خۆی پێ نادرێت. سەبارەت بە ڕێکەوتی شیعرەکە و لە نەبوونی تەئریخێکی ڕوون بۆ گوتنیدا، من ووشەی "تۆڵە" وەک شاکلیلی قفڵەکە دەبینم. ئەوەی وا خەڵک لە بیری فێڵێکدا بن بۆ تۆڵەکردنەوە لە ڕژیمی ئێران یان عیراق، دەبێ هی سەردەمێکی ڕاپەڕینی خەڵک بێت. ئەو سەردەمە کامەیە؟ بێگومان سەدەمی کۆماری کوردستان (١٩٤٦) نییە. لەوێدا دەسەڵات بەدەست خەڵکەوە بوو و مەئموورانی حکوومەت و ئەڕتەش و پۆلیس و ژاندارمە لە ناوچەکەدا نەمابوون کەوابوو هۆکارێک نییە باس لە تۆڵە سەندن بکرێتەوە. لە ئەگەری باشووری کوردستاندا، بیر زیاتر بۆ ساڵانی دوای شۆڕشی ئەیلوول (١٩٦١) دەچێت. بەڵام بۆ ناو ئێران، ئەگەرێک ئەوەیە هی سەردەمی حکوومەتی میللی دوکتۆر موسەددیق وهەڵاتنی شا بۆ بەغدا و ڕۆم بێت (١٩٥٣) یان شۆڕشی گەلانی ئێران لە ساڵی ١٣٥٧ (١٩٧٠) کە هەردوکیان لە سەردەمی حکوومەتی پەهلەوی دووهەمدا بوون، یا ڕاپەڕینی چەکدارانەی گەلی کورد دژ بە ڕژیمی خومەینی دوابەدوای شۆڕشی ساڵی ١٩٧٠. دیارە لە نەبوونی ڕێکەوتێکی دیاریکراو بۆ گوترانی شیعرەکە، هەموو ئەو ئەگەرانە گونجاو دەبن. بۆچوونی کۆتایی من ئەوەیە شیعرەکە ڕووی لە پاسدار و بەسیجیی حکوومتی مەلاکانی ئێران بێت کە کوردستانیان کردە جێگە مۆڵی خۆیان، هۆی نەنووسینی ڕێکەوت بۆ شیعرەکەش دوور نییە هەر ئەوە بێت کە شاعیر لەو سەردەمەدا لە ئێران ژیاوە و نەیوێراوە ڕاستەوخۆ هێرش بکاتە سەر خومەینی و مەلاکان. گەرچی دەکڕێ هەڵە بکەم و پێچەوانەکەشی بێت واتە ڕژیمی پەهلەوی. واتای هەندێک ووشەی ناو شیعرەکە (بە یارمەتی هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار) مؤڵ، جێگەی پشوودانی گاڕان لە چێشتەنگاودا، لێک کۆبوونەوەی گا وگۆل لە شوێنێک (واتای دووهەم بۆ بابەتەکە لەبارە). کونج، قوژبن زەنوێر، جێگەی بڵندی هەواسازگار زەردوزۆڵ، زەردی زۆر جوان و ناسک دەستەوئەژنۆ، خەمبار شەختە، سەرمای پایز کە زەرعات خراپ دەکا کزۆڵە، فەقیرۆکە کڵؤڵ، چارەڕەش. سەرنج: لە دیوانەکەدا، وشەی باغ جارێک بە پیتی /غ/ و جارێکیش بە پیتی /خ/ نووسراوە؛ هەروەها تەرکیبی باخەوان بە پیتی /خ/ یە. ئەوانە کاری شاعیرن یان نووسەرەوەی شیعرەکان، بۆ ئێمە ڕوون نییە. دەکرێت شاعیر جیاوازییەکی لە نێوان ئەو دوو پیتەدا دانەنابێت، وەک دەکرێ نووسەرەوەی شیعرەکان زۆر لە شتەکە ورد نەبووبێتەوە. ئەوەندەی من لەبیرمە لە ناوچەی بۆکاندا بۆ ئەو وشەیە هەمیشە کەڵک لە /غ/ وەرگیراوە و من تەنیا ساڵانێکی درەنگتر لە ڕێگەی خوێندنەوەی نووسراو و شیعری ناوچەکانی دیکەوە ناسیاویم لەگەڵ باخ و باخەوان پەیدا کرد. دەبێ نوسخەی دەستنووسی شاعیر بتوانێت گرێکە بکاتەوە. [1] . نازم حیکمەت شیعرێکی هەیە بۆچوونێکی هاوشێوەی تێدا دەربڕیوە کاتێ کە خاکی وڵاتەکەی بە فەڕشی هاوریشمین دەقەبڵێنێت بەڵام دەڵێ ئەو خاکە جەهەننەم بێت یان جەننەت، هی ئێمەیە واتە هی خەڵکەکەیەتی. دیارە مۆرکی کارتێکەریی شیعرەکەی نازم حیکمەت بەسەر شیعری ئاواتەوە نابینرێت و من تەنیا بە هۆی ناوەرۆکی شیعرەکەی ئاواتەوە کەوتمە بیر شیعرەکەی نازم حیکمەت.
|