دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ١٩١

مەولوودی

 

 

بە دڵێکی خاوێن مەولوودی دەکەم

پڕ بە دڵ شادی و خۆشنوودی دەکەم

 

ئەوشۆ دوازدەیه، شەوی وەلادەت
وەلادەتی ئەو خەتمی ڕەسالەت

ئەو زاته مانگی هەر به ئیشارە
له ئاسمانێ‌ڕا کرد پارەپارە

دوو لەت جوێ بۆوه، هاتنه خوارەوە
چوونه باغەڵی ئەو سەردارەوە

هاتنەوه دەرێ له هەر دوو قۆڵی
به دەست‌وبرد و به توندوتۆڵی

چوونەوه ئاسمان یەکیان گرتەوە
بوونەوه دیسان به چاردە شەوە

نابێ مۆجزەی گەورەتر لەوە
یانی ڕووناکی و تاریکی بەوە

ئەو هاته دونیا، تاریکی لاچوو
چرا هەڵکرا، زوڵمەت بۆی دەرچوو

مەلەک له فەلەک هاتنه سەر زەمین
بۆ پەزیرایی موحەممەدئەمین

میوەی بەهەشتیان هێنا به دیاری
بۆ شادییانەی مەحبووبی باری

هەی‌هەی لەو شەوه، ڕۆژی به قوربان!
سەد مانگی تابان هەڵات له خۆشیان

له حەوش و حەسار، له دەرک و له بان
چەپڵەڕێزان بوو، بوو به چراخان

یاخوا بەخێر بێی شای به تەدارەک!
قەدەمت بەخێر! مەنزڵ موبارەک!
[1]

گیان با کێشکچی دەرکی حەوشت بێ
ڕوحیش به قوربان ژێری کەوشت بێ
[2]

فەڕشی حاتەمی تایی هەڵگیرا
دەرگای سەخای وی بە جارێ بەسرا

قەترێک له دەریای سەخای تۆ بەسە
بۆ هەر زیڕوحێ، بۆ هەرچی کەسە
[3]

شادی و سروور و فەخر و موباهات
حەسەنات، خێرات، ئاوات وەدی‌هات
[4]

وەک سەگان کەوتین لەبەر دەرگاکەت
چاوەڕێی لوقمەی خوانه یەغماکەت

"کامیل"! نۆرەته له دەرک‌ وبانی
خۆت باش حازرکه بۆ پاسەوانی

 

            گەردیگلان،١٣٢٨ی هەتاوی

(لاپەڕە ١٦٠ و ١٦١ ی چاپی ئەنیسی و ٢٩٧ و ٢٩٨ ی چاپی جەعفەر)

______________________________________________

 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپدا وەک یەکە. لە بەشی 'مەسنەوییەکان' ی هەردوو دیوانەکەدا هاتووە.

 

شیعرێکی ئایینییە لە پەسنی پێغەمبەری ئیسلامدا و لە تەمەنی ٤٤ ساڵیی شاعیردا بە بۆنەی ڕۆژی لە دایکبوونی ئەوەوە (جەژنی مەولوود) گوتراوە. وێدەچێ شیعرەکە بۆ ئەوە گوترابێت کە لە شەوی جەژنی مەولوود دا بخوێنرێتەوە. ئەو کارە لەگەڵ بڕوای ئایینی ئاواتدا یەک دەگرێتەوە.

 

خاڵێکی دیکەش لەو پەیوەندییەدا هەیە دەبێ بگوترێت. بەعادەت شیعر و دۆعا و پاڕانەوقە و پێداهەڵگوتنی ئەو ڕێ و ڕەسمە بە عەرەبییە، بۆ نموونە شیعری "مولای سلم و دائما آبد / علی حبیبی کخیرالخلق کلهم" کە لە کوردیدا لە سەر هەوای  گۆرانی "هاتەوە با بێتەوە یارم لە حەممامەوە / دەم بە قاقای پێکەنین، دەست بە سەتڵ و جامەوە" دەگوترێت. جا دەوری ئەو شیعرە کوردییەی ئاوات ئەوەیە فەزای زمانی عەرەبی ناو دانیشتنەکە دەگۆڕێت و دەیکاتە کوردی، کە شتێکی باشە.

 

شیعرێکی ساکار و بێ گرێ وگۆڵە. ئاماژەی بە هەندێک 'موعجیزە'ی پێغەمبەر کردووە کە بۆ ئیماندارانی موسوڵمان واهەیە جێگەی پەسند بێت و بڕوای پێ بکەن بەڵام لەدەرەوەی ئەو باوەڕەدا گەلێک جێگەی گوەمانن: شەق بوونی مانگ و هاتنی دوو لەتەکەی بۆ ناو کراسی پێغەمبەر و پاشان لە قۆڵی ئەو هاتنبە دەر و چوونەوە ئاسمان و بوون بە مانگی شەوی چاردە، بە هیچ عەقڵێک قەبووڵ ناکرێت مەگەر بە جەزمییەتی ئایینی.

 

مەولوودی: ڕێ و ڕەسمێکە لە مانگی ربیع الاول ی هەموو ساڵێکدا هەندێک خەڵکی دەوڵەمەند و نیوەدەوڵەمەندی موسوڵمان بەڕێوەی دەبەن.خەڵک بانگ دەکەنە ماڵی خۆیان و لەسەر خوانیان دادەنێن، لەعەینی کاتدا هەندێک فەقی و مەلا بە دەنگی خۆش 'مەولوودنامە' دەخوێنن، کە شتێکە لە چەشنی ئەم شیعرە و پەسنی پێغەمبەر.

 

بە دڵێکی خاوێن: ئاماژەیە بەو ڕاستییەی کە دەگوترێ کەسێک کە مەولوودی دەکات دەبێ بە ڕەزامەندی و لە سەر خواستی خۆی بیکات نەک مەجبوور بە کارەکە بکرێت.

 

خۆشنوودی: شادی و ڕەزامەندی بۆ ئەنجام بوونی کارێک.

دوازدە: نیاز ڕۆژی ١٢ ی مانگی ربیع الاولە کە موسوڵمانانی سوننە بە ڕۆژی لەدایکبوونی پێغەمبەری دەزانن، بەڵام موسوڵمانانی شیعە ڕۆژی ١٧ ی هەمان مانگ بە ڕۆژی مەولود دەزانن.

 

لە ئاسمانێڕا: واتە بە ئیشاڕەیەکی دەستی پێغەمبەر مانگ لە ئاسمان لەت و کوت بوو.

 

دەست وبرد: خێرا

 

توند وتۆڵی: چابوکی و ئازایی

 

مۆجزە: معجزەی عەرەبییە کوردێنراوە.

 

ڕووناکی و تاریکی...: بە گوێرەی ئەم فەردە، ڕووناکی و تاریکیی ڕۆژ و شەو بە دەست پێغەمبەری ئیسلامە.

 

مەلەک: مەلائیکە، فریشتەی ئاسمان بە گوێرەی باوەڕی ئیسلامی.

 

پەزیرایی: میوانداریەتی کردن. خواردن و خواردنەوە پێشکەش بە میوانان کردن.

 

میوەی بەهەشت: وابزانم نیاز هەنار بێت(بە عەرەبی، رمان).

 

باری: باریتەعالا، خودا

 

هەی هەی!...: لەفزی شادی و تەحسینیە. واتە ئەو شەوە هێندە گرنگ و پیرۆزە کە ڕۆژ دەبێ بکرێتە قوربانی ئەو.

 

تەدارەک: لام وایە بە کوردیکراوی 'تدارک' ی عەرەبی بێت بە واتای ئامادەیی دروست کردن بۆ ئەنجامی کارێک.

 

فەڕشی...: فەڕشی کەسێک هەڵگیران کینایەیە لە پێچرانەوە و نەمانی ئەو شتە.

 

سەخا: بەخشندەیی

 

هەڵگیرا و بەسرا: وێناچێت سەروایەکی باش بۆ ئەم فەردە دروست کرابێت. ئەوە ناتەواوییەکی تەکنیکییە و شیعرەکە دەکاتە نەزم.

 

زیڕوح: خاوەن ڕۆح، زیندوو. من ڕوح و زیڕوحم پێ باشتر بوون کە لە دیوانی چاپی ئەنیسیدا بوون، تا ڕۆح و زیڕۆحی چاپی جەعفەر. لە ڕاستیدا کەس لە ناوچەی ژیانی ئاواتدا ئەو وشەیەی بە شێوەی ڕۆح بەیان نەکردووە و تەنیا گوتوویانە ڕوح/ ڕووح، بەڵام لە باشووری کوردستان وەهایە.

 

موباهات: شانازی کردن، شانازی بە شتێکەوە کردن.

 

حەسەنات: کۆی کاری خێر

 

ئاوات وەدی هات: بە بۆچوونی من شاعیر دەیەوێت بڵێ ئاواتی موسوڵمانان ئەوە بوو پێغەمبەر لەدایک ببێت، کاتێک کە لەدایک بوو، ئاواتیش وەدی هات. لێرەدا پەیوەندێک لە نێوان ئەو وشەیە و ناسناوی شاعیر نابینم و لام وانییە پێویست بێت وشەکە بخرێتە ناو دوو کەوانووکەوە، وەک لە چاپی ئەنیسیدا خراوە.

 

وەک سەگان...: ئیماندارانی موسوڵمان لە بەرانبەر پێغەمبەر و ئیمامەکاندا خۆیان زۆر بچووک دەکەنەوە و هەندێک جار دەبنە سەگی بەردەرگایان. فیلمێک لە سەر یوتیووب هەیە کە زیارەتکەرانی کەربەلا بە چوار دەست و پێ و لەکاتێکدا وەک سەگ دەوەڕن، دەچنە ناو ژووری مەزارگەی ئیمام حوسەین.

 

لوقمە: پاروو؛ کینایە لە هەموو چەشنە خواردەمەنییەکە.

 

خوانی یەغما: یەغما شتی بە تاڵان دەست کەوتووە. 'خوان یغما' بریتییە لە سفرەیەکی خواردەمەنی کە بە بێ زەحمەت دەست کەوتبێت.

 

پاسەوانی: ئەم پاسەوانی کردنە لە درێژەی فەردی پێشتردایە کە دەیگوت "وەک سەگان کەوتین لەبەر دەرگاکەت".

 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

متقارب مثمن اثلم «هجایی»: فع‌لن فعولن// فع‌لن فعولن

 

[1] چاپی جەعفەر: مەبارەک

[2] چاپی جەعفەر: ڕۆحیش

[3] چاپی جەعفەر: زیڕۆحێ

[4] چاپی ئەنیسی وشەی ئاواتی خستۆنە ناو دوو کەوانوکەوە وەک ئەوەی ناسناوی شاعیر بێت. من لام وا نییە وشەکە لێرەدا بەو واتایە هاتبێت هەربۆیەش شێوازی چاپی جەعفەرم ڕەچاو کرد و نەمخستە ناو کەوانووکەوە..

 

 

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de