دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ١٩٢

بۆ خۆشەویستی خودا

 

 

ئەی بەدەنت پاکە وەکوو ڕۆحی پاک![1]

ڕۆحە سەراپا بەدەنت، 'ڕوح فیداک'![2]

کێ بوو غەمی ئوممەتی خۆی خواردبوو؟
کۆشک و قەڵای کافری ڕووخاندبوو؟
[3]

کێ بوو قوڕەیشی و مەکەیی تێک‌شکاند؟
داوی له ڕێگەی گەلی خۆی هەڵپساند؟

کێ بوو شەقی کرد به ئیشاره قەمەر؟
سەجدەیی بۆ کرد بە دڵ‌وداو شەجەر؟
[4]

کێ بوو لە پاش ڕێبەر و پێغەمبەران
هات و بووه ڕاهنومای ڕەهبەران؟

کێ بوو که تەی کردبوو حەوت ئاسمان
تاکوو گەیشته سەفی کەڕڕووبیان؟

پەیکی ئەمین بوو لەوێ گرتی مەقەر
عەرزی دەکرد: ڕێم نییه خەیرولبەشەر!

تێپەڕی لەو جێگه به عەزمی حوزوور
گەییه حوزوور و بووه کەیف و سروور

جینن و بەشەر کەوتنه ڕەقس و سەما
یەک له عەرز، هێندێ له ئەوجی سەما

تۆی بە خودا ئەحمەدی موختاری مە
بێ‌تۆ به ئایەت فەشەله کاری مە

ئەی بەدەنت پاکه وەکوو گیانی پاک!
ڕۆحه سەراپا بەدەنت، 'روەح فیداک'!
[5]

 

                        زەنبیل، ١٣١٢ی هەتاوی

)لاپەڕە ١٥٩ و ١٦٠ی چاپی ئەنیسی و ٢٩٥ و ٢٩٦ ی چاپی جەعفەر)

______________________________________________________ 

 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپدا وەک یەکە.

 

هەردوو دیوانە چاپکراوەکە لە بەشی مەسنەویدا هێناویانە.

 

شیعرێکی ئایینییە لە پەسنی پێغەمبەری ئیسلامدا. هاوشێوەی ئەو شیعرە لە بەشەکانی پێشتریشدا بووە و باسیان لێکراوە. شاعیر لە شیعرەکەدا ئاماژە بە هەندێک ڕیوایەت و گێڕانەوە لەمەڕ ژیانی پێغەمبەر دەکات کە بۆ ئیماندارێکی ئاسایی موسوڵمان واهەیە جێگەی باوەڕ بێت بەڵام ڕەنگە خوێنەر چاوەڕوانی ئەوە نەکات کە کەسێکی خوێندەوار وەک ئاوات بیانخاتە ناو شیعرەکانیەوە. بۆ نموونە، سەجدەبردنی دار بۆ پێغەمبەر یان شق القمر کردن و سواری ئەسپی باڵدار بوون و لە چرکەیەکدا چوون بۆ حەوت تەبەقەی ئاسمان... بەڵام ئەوە باوەڕی ئایینییە و هەموو کەس مافی خۆیەتی وەری بگرێت یان بیداتە دواوە، ئاواتیش یەک لە هەموو ئەو کەسانەی کە وەریگرتووە و لەشیعرەکەیدا هێناویەتی.

 

ڕۆح: لە بەرانبەر 'جسم'ی بوونەوەراندا دێت و ژیانی لەش بەوەوە بەستراوە. ئەسڵی وشەکە عەرەبییە و بە شێوەی 'روح' دەنووسرێت. لە باشووری کوردستان وەک 'ڕۆح' دەگوترێت و دەنووسرێت. لە لایەکی دیکەوە ڕۆح بەوە دەناسرێت کە زۆر لەتیف و ناسکە و شاعیر لێرەدا دەڵێ لەشی پێغەمبەر وەک ڕۆح پاکە و لەتیفە، لە کۆتاییشدا دەڵێ ئەی ڕۆح [ی من] بە فیدای تۆ بێت!

 

ئۆممەت: کۆمەڵی خەڵکانێک ئیمانداری یەک ئایینن، وەک ئۆممەتی ئیسلام. لە دەقی کۆنی عەرەبی و کوردی و ئێرانیدا واتای 'قەوم' و 'میللەت'یشی لێ وەرگیراوە.

 

غەمی ئۆممەت خواردن: ئاماژەیە بەو نەقڵەی کە گوایە لە میعراج واتە کاتی چوونی پێغەمبەری ئیسلام بۆ بارەگای ئیلاهی، خودا ئەرکێکی زۆری نوێژ و ڕۆژووی خستۆتە سەر شانی ئۆممەتی ئیسلام و پێغەمبەر چەند جار لە قاتی خوارەوەی ئاسمانەوە گەڕاوەتەوە حزووری خودا و چەنەی لێداوە بۆ ئەوەی ژمارەی ڕەکاتەکانی نوێژ و ڕۆژانی ڕۆژوو کەم بکاتەوە تا ئەوەی گەیاندوویەتە ڕۆژی ١٧ ڕەکات نوێژ و ساڵی مانگیكیش ڕۆژوو.

 

کۆشک و قەڵای کافر: ئاماژەیە بە شەڕەکانی پێغەمبەری ئیسلام لەگەڵ جوولەکەی مەککە و ئیماندارانی ئایینەکانی دیکە و بوت پەرستان.

 

قوڕەیشی و مەکەیی: ئەوەش هەر ئاماژەیە بە شەڕی موسوڵمانانی سەدری ئیسلام لەگەڵ خەڵکانی مەکە و تایفەی قوڕەیش کە باوەڕیان بە ئیسلام نەبوو باوەکوو محەممەد خۆی لە قوڕەشییەکان بوو.

 

شەق کردن: کردنی شتێک بە دوو کوتەوە. ئەو ئەفسانەیەش لە سەر زمانی خەڵکە، کە پێغەمبەری ئیسلام بۆ سەلماندنی پێغەمبەرایەتییەکەی خۆی، ئاماژەیەکی بە کورەی مانگ کردووە و ئەویش لەت و پەت بووە و لەتەکانی کەوتوونەتە سەر زەوی؛ پاشان جبرەئیل هەڵیگرتوونەتەوە و پێکەوەی ناون و مانگی سەر لەنوێ دروست کردۆتەوە!

 

سەجدە کردنی دار بۆ پێغەمبەر: ئەوەش ئەفسانەیەکی دیکەی هەڵبەستراوە و لە جەدەلدا وەک موعجیزەیەک بۆ پێغەمبەر دێتە حیساب.

 

لەپاش ڕێبەر و پێغەمبەران: وەک بەشێک لە باوەڕی موسوڵمانان ئایینی ئیسلام دوایین ئایین و محەممەد خاتەمی پێغەمبەرانە، لە عەینی کاتدا سەروەر و گەورە و ڕێبەری هەموو پێغەمبەرانی پێش خۆشیەتی.

 

تەی کردنی حەوت ئاسمان: پێوانی حەوت قاتی ئاسمان. ئاماژەیە بەو ئەفسانە دروستکراوەی کە گوایە پێغەمبەری ئیسلام لە ماوەی چەند چرکەدا بە سواری دوڵدوڵ (ئەسپی ئاسمانی) و بە ڕێنومایی جیبرەئیل، چۆتە ئاسمان و لە قاتی حەوتەم چاوی بە خودا کەوتووە. لە جوعرافیای کۆنی ئیسلامیدا زەوی و ئاسمان هەرکام حەوت قاتن.

 

کەڕڕووبیان: وێدەچێت بنەمای وشەکە عیبڕی بێت. فریشتەی مقرب واتە ئەو فریشتانەی وا لە خودا نزیکن و بە گوێرەی ڕیوایەت، پێغەمبەری ئیسلام لە شەوی میعراجدا گەیشتە شوێنی ئەوانیش.

 

پەیکی ئەمین: فریشتە جبرەئیلە.

 

لەوێ گرتی مەقەڕ: واتە تا ئەو شوێنە هات و نەیتوانی سەرەوەتر بچێت. ئاماژەیە بەو ڕیوایەتە کە جبرەئیل پێغەمبەری بە سواری دوڵدوڵ برد بۆ ئاسمان، لەوێ لە قاتی شەشەم بەجێما و گوتی من لەوە زیاتر ئیجازەم نییە بچمە سەرەوە و محەممەد خۆی بە تەنیا چووە قاتی حەوتەم و بەردەم خودا.

 

بووە کەیف و سروور: کەیف و سروورەکە هی فریشتە و جینن و بەشەرە. فەردی دواتریش ئەوە دەردەخات.

 

ئەحمەدی موختار: پێغەمبەر ئیسلام

 

بێ تۆ بە ئایەت...: سوێندم بە ئایەت کە بێ تۆ کارمان فەشەلە.

 

فەشەل: ڕزگار نەبوو، سەرنەکەوتوو، هەڵوەشاوە و بەڕێوە نەبراو


ردالمطلع: فەردی مەتلەع واتە سەرەتای شیعرەکە لە مەقتەع واتە کۆتایی شیعرەکەدا دووپات بۆتەوە. بەوە دەگوترێت ردالمطلع. هەندێک لە شاعیران، بۆ نموونە حافزی شیرازی، ردالمطلعیان هەیە: ای صبا نکهتی از خاک در یار بیار...

 
بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

سریع مسدس مطوی مکشوف: مفتعلن مفتعلن فاعلن


 

 


 

[1] چاپی ئەنیسی: روحی پاک

[2]  چاپی ئەنیسی: ڕوحە  و  روح فیداک

[3] چاپی ئەنیسی: خواردبو  و  روخاندبو

[4] چاپی ئەنیسی: بەدڵ و ناو

[5] فەردی یەکەمی شیعرەکە لێرەدا دووپات کراوەتەوە تەنیا وشەی ڕوحی بۆتە گیانی. هەر بۆیەش وەک سەنعەتی "رد المطلع" دەبێ سەیر بکرێت بەڵام ناتەواو. 

 

 

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de