هەستا لە وڵاتی ئێمە تۆفان

هەڵڵایە، هەرایە، شینە، گریان                                                                                                           

بێ‌کەشتیی و نووح و شۆرته ماوین
ماڵ‌کاولی دەم شەپۆله‌ئاوین

خێزان و مناڵ و ماڵ و پاتاڵ
ون بوون و جیهان له ئێمه بوو تاڵ

لافاو هەچی بوو له ماڵ، هەمووی برد
تاڵاوی به زاری ئێمەدا کرد

چاڵ پڕ بوو له ئاو، گەنم ڕزیون
دیوار هەموو تێک‌تەپی و خزیون[1]

دەست‌وپلمان به ئاو تەزیوە[2]
دێویش له شەپۆله ئاو بەزیوە

بێ‌تاقەت و هێز و لارەمل ماین
ماوێکه بەبێ‌وچان له ئاواین

نانووسرێ کاکه! کارەساتی
لافاوی بەهاریی و نەهاتی!

ڕووی کرده وڵاتی کوردەواری
هەر ماوەته ڕەحمی زاتی باری

بێتوو نەزەرێ بکا وەلامان
ڕەحمێ بەوه وا لە سەر زەوی مان

هیوا که نییه بە غەیری لای ئەو
ڕووناکی نییه بەبێ چرای ئەو

هەرچەنده که خاوەنی گوناهین
شەرمەنده و زار و ڕووسیاهین

یاڕەببی وەدەرخه ڕۆژی ڕەحمەت!
لابه لە سەر ئەم وڵاته نەگبەت

ئەمنیش که هۆنەرێکی پیرم[3]
موستەوجبی ڕەحمەتم، فەقیرم

            هەر سروەیی بایه هەوری پێوە
            ڕێژنێکی دەکاتەوه لەڕێوە

قاقڵاوا، ١٣٤٧ی هەتاوی

(لاپەڕە ١٩٥ تا ١٩٧ ی چاپی ئەنیسی و ٣٢٤ و ٣٢٥ ی چاپی جەعفەر)

_____________________________________

 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپدا وەک یەکە.

 

بابەتی شیعرەکە شەرحی ڕووداوێکی سروشتی واتە لافاوێکە کە لە بەهاری ساڵی ١٣٤٧ ی هەتاوی (١٩٦٨ ی زایێنی)دا لە ناوچەی ژیانی شاعیر ڕووی داوە و بۆتە هۆی زیانێکی زۆری گیان و ماڵی خەڵک. من خۆم ئەو بەهارە لە کوردستان نەبووم و لە تاران دەژیام.

 

دەکرێ شیعرەکە بە بابەتێکی تەمسیلی و سیمبولیک بزانین و واتای ڕووداوە ناخۆشەکانی ساڵی ١٣٤٧ ی هەتاویی و کووژرانی شؤڕشگێڕانی حزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران لە ڕۆژهەڵاتی کوردستانی لێ وەربگرین. بەڵام من زۆر بۆ ئەولایەی نابەم.

 

هەڵڵا: قەرەباڵغی و هاوار

 

شۆرتە: واتای ئەم وشەیەم بۆ ڕوون نەبووەوە. بڵێی پاسەوان و حەرەس نەبێت؟ کەسێک کە پارێزگاریمان لێبکات؟

 

پاتاڵ: ئاژەڵ، حەیوانی ماڵی

 

ون بوون: لێرەدا لە دەستچوون و فەوتان و نەمانە.

 

تاڵاو: ئاوی تاڵ، کینایەیە لە نەهاتی و ژیانی ناخۆش.

 

گەنم ڕزیون: ئاوی زۆر و زیاد لە ئەندازەی بەهاری دەبێتە هۆی ڕزین و لەناوچوونی حاسڵی گەنم.

 

تێک تەپین: بەسەر یەکدا کەوتن و ڕووخان

 

خزین: بریتییە لە بنکۆڵ بوونی دیواری بینایەی وەک ماڵ و لەئەنجامدا قەڵەشت هێنان ئینجا ڕووخانی دیوارەکە.

 

پەل: دەست. دەبێ ئاماژە بێت بە کار و زەحمەتی زۆر و بەردەوامی خەڵک لە پێناو ڕزگاری لە بارودۆخێکی خراپ کە سێڵاوەکە پێکی هێناوە و لە ئەنجامدا دەستی خەڵک لە ناو ئاودا تەزیوە.

 

تەزین: سڕ بوون. لێرەدا بەهۆی سەرماوەیە.

 

دێویش...: تەعبرێکی جوانە بۆ گەیاندنی هێزی زۆری لافاو و لە ڕۆست نەهاتنی خەڵک. قسەکە چەشنێک تەنزی تێدایە و بۆ پیشاندانی گەورەیی کارەساتەکە گوتراوە، دەنا شەپۆلی ئاو شتێکی نەرم و لەتیفە و دێویش کە لە فەرهەنگی کۆندا بەهێزترین بوونەوەر بووە دەبوایە دەرەقەتی بێت.

 

لارە مل: کەسێکی بێ دەسەڵات

 

ماوێکە: ماوەیەکە، ماوەیەکی زۆرە.

 

باری: باریتەعالا، خودا

 

هیوا کە نییە...: هەر بەتەواوەتی هیوایەک نییە و نەماوە جگە لە یارمەتی زاتی خودا.

 

زار: لاواز

 

شەرمەندە و ڕووسیاه: ڕوو ڕەش، هەمان ئەو داستانەیە کە مرۆڤ گوناهکارە و دەبێ چاوەڕوانی لێبووردنی خودا بێت. واهەیە چەشنە ئاماژەیەکیش بێت بەو باوەڕە نابەجێیەی کە دەڵێ تاوانکاری و کاری خراپی مرۆڤ دەبێتە هۆکار بۆ کارەساتی سروشتی وەک بوومە لەرزە و لافاو و...

 

نەگبەت: نەهاتی و چارەڕەشی

 

موستەوجیب: شایانی ئەوەم، مافی خۆمە

 

سروە: شنەبا

 

هەر سروەیی بایە...: من لەواتا کردنەوەی ئەم فەردەدا هەندێک کێشەم هەیە و پێم وایە ئیهامێکی تێدا بێت، واتە جگە لە واتای ڕواڵەتییەکەی واتایەکی دوورتریشی تێدا شاردرابێتەوە. واتای نزیک و ئاساییەکەی ئەوەیە هەر سرەوەیەک هەڵدەکات هەورێکمان دێنێتە سەر و هەوەرەکەش دەست بەجێ بارانێکمان لێ دەبارێنێت. ئەوە درێژەی شەرحدانی بارودۆخی وڵات و خەڵکەکەیەتی بە دەست بارانەوە.

 

بەڵام بە هۆی ئەو ڕاستییەوە کە فەردەکە لە درێژەی ٦ فەردی پێش خۆیدایە و ئەوانیش پاڕانەوە لە خودان بۆ کۆتایی هێنان بە کارەساتەکە، هەست دەکەم دەکرێت ئاواتی خواپەرستی لە خودا ترس نیازی لە سروە، لوتفی خودا و نیازی لە هەور، هەوری ڕەحمەتی ئەو بێت دەنا چۆن دوای شەش فەرد پاڕانەوە، هەمیسان لە پڕ دەگەڕێتەوە سەر بابەتەکەی سەرەتا و شەرحی ڕووداوەکە؟ 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە،

هزج مسدس اخرب مقبوض محذوف: مفعول مفاعلن فعولن