ئەو دەردی ئەوساڵ لە من ڕوویداوە

ئەو کۆڵەی بە پشت مندا دراوە،[1]

ئاسن بام دەپوام، کێو بام، دەخزیم
پڵنگ و بەبر و شێر بام، دەبەزیم

هەر هەڵدەسووڕێم به دەم دەردەوە
دێوانه خۆمم به ڕووی هەردەوە

به پیری دەڕۆم بە پیر مەرگەوە
به ڕیشی سپی، به ڕووی زەردەوە

مەڵێن پیاوێکی هیچ و سەرسەریم
بۆ خزمەت کاکم دەڕۆم، سەفەریم

سەفەرێکی زۆر سەخت و حەستەمە
برسیم و کەوتووم، تێشووشم کەمە

چۆن ڕێ تەی بکەم، بگەم به مەنزڵ؟
به چاوی پڕ ئاو، به دڵی بەکوڵ

کاکم گیرفانی پڕ بوو له تێشوو
بۆیه وا ڕۆیی، خێرا زووبەزوو

پێشوازی هاتن ئەولیای قوبوور[2]
بەڕێز گیرابوو له نزیک، له دوور

من قوڕبەسەر خۆم، بێ‌تۆشه و زادم
زار و زەعیف و بازاڕ کەسادم

نه لێره کەس بوو، ماڵ‌ئاواییم کا
نه لەوێش هەیه دڵ‌نەواییم کا

            بەڵام هەر دەڕۆم، چارم ناچارە
            دەچمه خزمەت ئەو شیرین‌سوارە[3]

 

قاقڵاوا، ١٣٥٣ی هەتاوی

(لاپەڕە ١٩٧ ١٩٨ ی چاپی ئەنیسی و ٣٢٦ و ٣٢٧ ی چاپی جەعفەر)

__________________________________

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپدا وەک یەکە.

 

شیعرەکە شین گێڕییە بۆ مەرگی براگەورەی شاعیر، حاجی سەید محەممەدی هاشمی (سەیدی زەنبیل) گوتراوە و ئەو ڕاستییە هەم لە ناوەرۆکی گشتی شیعرەکە و هەم لەو میسراعە دەردەکەوێت کە دەڵێ: "بۆ خزمەت کاکم دەڕۆم". ساڵی گوترانی شیعرەکەش ١٣٥٣ ی هەتاوی و ١٩٧٤ ی زایێنییە؛ بە حیسابی ئەوەی شاعیر هەر لەم شیعرەدا گوتوویەتی: "ئەو دەردی ئەوساڵ لە من ڕوویداوە..." دەبێ ساڵی وەفاتی سەیدی زەنبیلیش هەر ئەو ساڵی ١٣٥٣ یە بووبێت.

 

فەزای گشتی شیعرەکە، مردن و چاوەڕوان بوونی مەرگی شاعیر خۆیەتی کە دیاردەیەکی ناسراوی ناو شیعری ئاواتە و لە بەشەکانی پێشوودا دەیان جار تووشی هاتووین. بەڵام ئەوەی وا کێشەی مردنی لە شاعیر قووڵتر کردۆتەوە، کۆچی دوایی کاکیەتی، کە لە شیعرەکان و لە ژیننامەی شاعیر وا دەردەکەوێت پەیوەندێکی گەرم و گوڕ و برایانەیان لەگەڵ یەکتردا بووبێت.

 

هەرچۆنێک بێت، ئاوات لە شیعرەکانیدا بانگدەری بێ هیوایی بە ژیان و چاوەڕێیەتی مەرگە. هەربۆیەش لە ژیانی سەر دنیا سکاڵایەتی: "نه لێره کەس بوو ماڵ‌ئاواییم کا" و لەعەینی کاتیشدا لەژێر کارتێکەریی باوەڕە ئایینییەکەیدا، خۆی بە کەسێکی گوناهبار دەزانێت کە تەنیا بەزەیی خودا دەتوانێت لە سزای ترسناکی ئەودنیا بیپارێزێت. بەم پێیە، وەک لە هەڵس وکەوت و ژیانی ڕۆژانەشی دەردەکەوت، تەنیا و بێ وزە و بێ هیوا ژیا و ئاواتی گەورەی ئەوە بوو بکەوێتە بەر بەزەیی خودا و ژیانی دوای مردنی لە هی سەر دنیا باشتر بێت.

 

ئەم بۆچوونە، بە خوێندنەوە و پێداچوونەوەی ٢٠٠ پارچە شیعری ئاوات لای من دروست بووە و دڵنیام شاعیر لە هەموو ماوەی تەمەنیدا بەو شێوەیە ژیاوە، مەگەر هەندێک بڕگەی وەک سەرهەڵدانی کۆماری کوردستان و شۆڕشی ئەیلوول، کە لە باسکردنی ئەوانەدا تەمی ئەو بێ هیواییە دەڕەوێت و شاعیر هێز و هیوایەکی دێتەوە بەر. هەرئەوەندەش کە ئەو کاخی ئاواتانەی دەڕووخێت، وەک جاران و خراپتر لە جاران دەچێتەوە ناو جڵدی خۆی و چارەنووس دەداتەوە دەست عیزڕائیل! ئەو ترس لە مردن و لێپرسینەوەیە بڕستی لە شاعیر بڕیوە و ناهێڵێت نەفەسێکی ڕاحەت هەڵکێشێت.

 

حەستەم: ئەستەم، پڕ زەحمەت

 

پوان: ڕزین و خراپ بوون و لەناوچوون

 

سەرسەری: بێکارە، وازوازی، سەرچڵ (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار)

 

تێشوو: ئازووقەی ڕێگا، ئەو کارە چاکانەی وا کەسێکی ئایینی دەبێ بیانکات تا لە حیساب و کیتابی قیامەتدا بە هانایەوە بێن. وەک 'تۆشە'ش دەگوترێت کە لە هەندێک شوێنی کوردستان واتای کولێرەی شێرینی هەیە.

 

تەی کردن: پێوان (طی عەرەبییە).

 

کاکم گیرفانی پڕ بوو لە تێشوو: کاکم کاری چاکەی زۆر کردبوو و کردبوونیە پاشەکەوت و تێشووی دواڕۆژ بۆ خۆی.

 

خێرا زوو بەزوو: تەنیا بۆ پێکهێنانی سەروای شیعرەکە لێرەدا هاتووە دەنا زیادییە، بەڵام واتایەکی ئەوەشی هەیە کە زوو جیهانی بەجێ هێشت.

 

ئەولیای قوبوور: دەبێ نەکیر و مونکیر واتە ئەو دوو فریشتەیە بن کە بەگوێرەی باوەڕی موسوڵمانان لە ناو قەبردا دەچنە سۆراغی مردووەکە و پرس وجۆی کارەکانی سەردەمی ژیانی لێدەکەن و سزای تاوانەکانی بە گورزی ئاسن دەدەنەوە.

 

زاد: تێشوو، ئەو خواردەمەنییەی ڕێبوار لەگەڵ خۆیدا هەڵیدەگرێت و لەکاتی برسییەتیدا دەیخوات. لێرەدا زادی ئاخیرەتە.

 

زار: لاواز، زەعیف

 

بازاڕ کەساد: کەسێک کە بابەتی بۆ فرۆشتن هەیە بەڵام بەهۆی خراپیی جنسی کالاکەوە، کڕیاری نییە.

 

ماڵ ئاوایی: سپاسی میوان لە خانەخوێ لەکاتی ڕۆیشتندا، خواحافیزی

 

دڵنەوایی: دڵدانەوە

 

شیرین سوار: سوارچاک. دەکرێ نیاز لە پێغەمبەری ئیسلام بێت یان لە کاکی شاعیر. من زیاتر بۆ دووهەمیان دەچم.   

بەحرێ عەرووزیی شیعرەکە،  

 متقارب مثمن اثلم (هجایی): فع‌لن فعولن// فع‌لن فعولن