دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ٢٠٨

چوارینەکان (بابەتی فەلسەفی)

 

 

(١ تا ٦)

١
هەر ئاخری هات تەمەن دەسەوجێ دەمرین

ڕێ دووره، کەچی باری گران هەڵدەگرین
ئێستاکه که زیندووین، به ژیان پێدەکەنین
[1]
ئەوسا که نزیکی مردنین، بۆی دەگرین
[2]

 

٢
هاکا تەمەنت بگاته سەد ساڵی تەواو

ئەوکاته که خۆت دەبینی وەک لانکی شکاو
لەولاوه کەسێ دەسی به پیلت دەگرێ
لەم‌لا یەکی دی، ماوی، بەڵام ماوی نەماو

 

٣
ڕیشت سپییه، ددان نەماویی و نەمای

تا کەی له جیهانی فانییا هەر بە تەمای؟
کاتێ وەخەبەر هاتی له گۆڕا خەوتووی
"کامیل" ئەوه تۆی بوویەوه خاک، ئەلحەملای!

 

٤

 گەر خاوەنی کۆشکی شا بی و سەر بە فەلەک

هاواڵی ئەتۆ بن لە فەلەک گشتی مەلەک         

هەر هات دەمی مردنی، لە تاوی ئێشت[3]         

خۆ ون دەکەی و دەڕۆیە کون، چەشنی دەڵەک![4]

 

٥

سووڕا دژی تۆ ئەگەر فەلەک، گوێ مەدەیە!

 "هات" شاردیەوە خۆ وەکوو دەڵەک، گوێ مەدەیە!

سووڕی فرەیە، لەتۆش دەکا جارێ ڕوو[5]        

پشتی کە لەتۆیە، بەدەرەک، گوێ مەدەیە![6]

 

٦

دەخولێمەوه لەم جیهانەدا بێ‌ئامانج
دیتم که نەمان خاوەنی سەد تەخت و تانج
ئێستا به ژیانی خۆم گەشەم دێ، پاشان
[7]
دەگریم که ئەوەنده بۆ ژیام بێ‌قازانج!
[8]

(بەشێک لە لاپەڕە ٢١٠ و ٢١١ ی چاپی ئەنیسی و ٣٤٥ تا ٣٥١ ی چاپی جەعفەر)

 

 

___________________________________ 

لێرە بەدواوە چوارینەکانی ئاوات دەست پێدەکەن. ژمارەی چوارینەکان لە چاپی ئەنیسیدا ٣٥ و لە چاپی جەعفەردا ٣٢ دانەن.[9] کەم و کورتییەکانی هەرکام لە چاپەکان لە شوێنی خۆیاندا دەست نیشان دەکرێن و بە هەمان شێوە، جیاوازیی چاپەکانیش.

من هەوڵمداوە چوارینەکان بە پێی ناوەرۆک ڕێک بخەم. بە گوێرەی سەرنجی من، دەکرێ هەموویان بەسەر ئەم بابەتانەی خوارەوەدا دابەش بکرێن:

فەلسەفی؛

ئایینی/عیرفانی؛

غەرامی؛

کۆمەڵایەتی؛

سیاسی؛

بنەماڵەیی؛ 

دۆستانە (ئیخوانیات)؛ و

شەخسی.

***

ئەو شەش چوارینەیەی وا لێرە لە بەشی یەکەمدا دەبینرێن ناوەرۆکی بێ واتایی ژیان دەخەنە ڕوو و دەکرێ بڵێین کارتێکەریی فەلسەفەی دەهریی فەیلەسووفانی یۆنانیان لەسەرە، یان نزیکتری بکەینەوە و بڵێین بۆن و بەرامەی بۆچوونەکانی خەییامیان لێدێت لە بەر ئەوەی ناتەواوی و کەمیی ماوەی ژیانی مرۆڤ وەبیر خوێنەر دەهێننەوە و بانگەوازی ئەوە بڵاو دەکەنەوە کە دنیا بەقای پێ ناکرێت و بۆ کەس نامێنێت، جا مرۆڤ ئەگەر تەنانەت بگاتە تەمەنی ١٠٠ ساڵانیش، لەگەڵ ئەوەدا وەک لانکی شکاوی لێدێت بەو حاڵەشەوە هەر دەبێ بڕۆات.

هەندێک لە چوارینەکان کارتێکەریی چوارینەکانی ابوسعید ابوالخیریان بە سەرەوە دەبینرێت. بۆنموونە، گەوهەری پەیامی ناو چوارینەی ژمارە ٦ (دەخولێمەوە لەم جیهانەدا بێ ئامانج...) دوور نییە لە ناوەرۆکی ئم چوارینەیەی ئەبووسەعید:

گه می‌گردم بر آتش هجر کباب

گه سر گردان بحر غم همچو حباب

 

القصه چو خار و خس در این دیر خراب

 

گه بر سر آتشم، گهی بر سر آب

 

چوارینەی ژمارە ٤ و ٥ لە چاپی جەعفەر دا نەهاتوون. من هۆکاری ئەو نەهاتنە نازانم، مەگەر شاعیر خۆی پێیان ڕازی نەبووبێت و دوای چاپی دیوان قرتی کردبێتن.

دەسەوجێ: دەست بەجێ، فەورەن

بۆی دەگرین: بۆ ژیان دەگرین. لە چاپی ئەنیسی دا وەک "بۆو دەگرین" هاتووە بە واتای بۆ ئێوە دەگرین. لە باری ماناوە هەردوکیان خاوەن واتای خۆیانن، بەلام شێوازی چاپی جەعفەر سەرجەم شیعرەکە یەکگرتووتر دەکات.

هاکا: ئەم زووانە، بەم نزیکانە (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار)

لەملا و لەولا: بریتییە لە لای ڕاست وچەپی کەسە بەساڵاچووەکە، هەروەها واتای "بە بارێکی دیکەشدا"ی لێ وەردەگیرێت.

"ددان نەماو"ی: واتە تۆ کەسێکی ددان نەماوی چونکوو ددانەکانت هەمووی کەوتوون.

نەمای: تۆ نەمای و مردی

ئەلحەملای: الحمدللە، شوکری خودا. بەیانێکی تەنز ئامێزە. شاعیر لەگەڵ لەشی خۆیدا ڕقەبەرایەتی دەکات و خۆشحاڵە کە نامێنێت و لە گوڕدا دەخەوێت.

دەڵەک: جانەورێکە لە ڕێوی بچووکتر، کەوڵی بەنرخە (هەنبانە بۆرینە)

هات: بەخت، ئیقباڵ، شانس

تانج: کوردێنراوی "تاج"ە کە کڵاوی سەری شاهان بێت.

دەخولێمەوە: زەمەنی کردارەکان لەگەڵ یەکدا ناکۆکن لەبەر ئەوەی بەشوێنیدا دەڵێ "دیتم".               ئەم کارە دەبێ بۆ پاراستنی کێشی شیعرەکە کرابێت.

قازانج: سوود، وشەیەکی تورکییە.

هات وچۆ: وەک لە پەراوێزەکەدا نووسیومە دڵنیام دەبێ "هاتوچۆت" بێت


 

[1] چاپی ئەنیسی: ژییان

[2] چاپی ئەنیسی: بۆو دەگرین

[3] چاپی ئەنیسی: دەمی مردنت

[4] ئەم چوارینەیە لە چاپی جەعفەردا نابینرێت، من تەنیا لە چاپی ئەنیسیم وەرگرتووە.

[5] چاپی ئەنیسی: سوڕی  ... دەکار جارێ ڕوو (دەبێ هەڵەی تایپ بێت)

[6] ئەم چوارینەیە لە چاپی جەعفەردا نییە، من لە چاپی ئەنیسیم وەرگرتووە.

[7] چاپی ئەنیسی: ژییانی

[8] چاپی ئەنیسیی: ژییام

[9]  چاپی ئەنیسی یەکیانی دووپات کردۆتەوە دەنا سەرجەم ٣٦ دانەن.

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de