دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)
نووسین و ئاماده‌کردنی: ئه‌نوه‌ر سوڵتانی
شیعری ژمارە ٢٣٣
قەرزداری
|
سەیری ئەو عالەمە بێ عەقڵ و شعوور و ئەدەبە! گێژم و کاس و وڕم بەو وتە و زار و لەبە لە هەموو لایێکەوە هاتنە سەر پاشوو لێم ڕووی خیتابیان لە منە، تاجر و فەلـلە و کەسەبە من دەڵێم نیمە بە قورئانی عەزیم و بە شەڕەف ئەو دەڵێ حەتمەن و حوکمەن دەمەوێ ئەو تەڵەبە هەر سبەینێیەکی زوو دێن و وەلەرزم دێنن یاڕەبی، کەنگێ نەجاتم دەبێ لەو لەرز وتەبە! تەبی خاوەن تەڵەبان زەحمەتە دەرچێ لەبەدەن بە سەر ئەو تاقمەدا، گیانە، مەحاڵە غەڵەبە! بەسە، ئیزهاری مەلالەت مەکە "کامیل"، دیارە وتە و شیعر و کەلامت هەموو هەر مونتەخەبە قاقڵاوا، ١٣٣٥ ی هەتاوی (لاپەڕە ٧٥ ی چاپی ئەنیسی، لە چاپی جەعفەردا نەهاتووە) ____________________________________ غەزەلێکی تەواو شەخسییە و لە باسی قەرزداری و دەست تەنگیی شاعیردایە. شاعیرانی پێشووی ئێمە گەلێک جار ئەو کارەیان کردووە و هەموو ئەوانەی وا ئازایەتی ڕاگەیاندن و ئاشکراکردنی دۆخی ژیانی خۆیان هەبووە، هاواریان لە دەست کەم داهاتی و قەرزداری بەرز کردۆتەوە. نموونەکەی شێخ ڕەزای تاڵەبانی و مەلامارفی کۆیین. تا ئێرە، کارەکە ئاسایی و بوێرانەیە. بەڵام ئەوەی نا ئاسایی دەنوێنێت و لەگەڵ کەسایەتی مەند و لەسەرخۆی ئاواتدا یەک ناگرێتەوە، ئەو هێرشکارییەیە وا کردوویەتە سەر خاوەن قەرزەکانی خۆی و هەر لە فەردی یەکەمدا بە بێ عەقڵ و بێ شعوور و بێ ئەدەبی ناو بردوون! خاوەن قەرزەکان کێن: دەبێ دووکاندار و بازرگانی هەندێک شاری وەک بۆکان و سەقز و مەهاباد بن. دیارە، بە گوێرەی کەسایەتی، ئاغا سەید کامیل پووڵ و پارەی خەڵکی نەخواردووە و هەرچۆنێک بووبێت قەرزەکانی داوەتەوە بەڵام دەبێ لەوە ناڕەحەت بووبێت کە لێی ڕانەوەستاون و "نیمە و ناتوانم" ی ئەویان بە گوێدا نەچووە. جاران باو بوو بازرگانەکانی ناو شار (بۆ نموونە، لە بۆکان) ئەگەر قەرزی کەسێک کۆن بکەوتایە، خۆیان یان کەس و کارێکیان دەچوونە سەر کابرای قەرزدار لە گوندەکان بۆ ئەوەی گوشاریان بخەنە سەر و قەرزەکەیان لێ وەرگرنەوە.[1] دەبێ گازندەی ئاوات لەو کەسانە ببێت. وشەیەکی زۆری بێگانە هاتۆتە ناو شیعرەکەوە. دوور نییە ئەوە بەهۆی هەوڵی پاراستنی سەرواوە بووبێت گەرچی ئاوات بەگشتی زۆر دەربەستی ئەوە نەبووە نەهێڵێت وشەی جوانی عەرەبی و فارسی بچنە ناو شیعر و کەلامیەوە. ئەگەرێکی لاوازیش دەکرێ ئەوە بێت کە لاسایی شیعری شاعیرێکی فارسی کردبێتەوە، ئەگەر وابێت، کێ؟ "شاطر عباس صبوحی" شاعیری فارسی وێژی سەدەی سێزدەهەمی کۆچی، شێعرێکی هەیە کە بەم مەتلەعە دەست پێدەکات: "روزه دارم من و افطارم از آن لعل لب است آری، افطار رطب در رمضان مستحب است" بەڵام شیعری ئاوات لە باری ناوەرۆکەوە گەڵێک جیاوازە لەوەی شاطر عەبباس و هیچ کەڵکێکی لە کەرەسەی شیعریی ئەو وەرنەگرتووە و سەروا و کێشەکەی نەبێت بەشەکانی دیکەیان لەیەکتر ناچن. پێشتریش دیتوومانە ئاوات شیعرێکی دیکەی شاطر عەبباسیشی ئیستیقباڵ کردووە. وڕ: کاس پاشوو: بە دوو لاقی ئاژەڵ دەگوترێت بە عادەت هەندێک حەیوان لە کاتی شەڕدا هەڵدەستنە سەر پاشوو جا شەڕ دەکەن. هاتنە سەر پاشوو لێرەدا بەواتای هێرشکاری و هاتن بۆ شەڕە. کەڵک وەرگرتن لە وشەی 'پاشوو' بۆ مرۆڤ، هەندێک سووکایەتی تێدایە و نیشانەی تووڕەیی ئاواتە لە خاوەن قەرزەکانی. ڕووی خیتاب: ڕووی قسە. فەلـلە: فەللاحی عەرەبییە بە واتای وەرزێر. جیاوازە لە فەلە بە واتای مەسیحی. کەسەبە: کۆی کاسبە. کاسبکاران، دووکانداران حوکمەن: بە حوکم، بە زۆر، بە حەتمی تەلەب: قەرز، داواکاری تەب: یاو، چوونە سەری پلەی گەرمای لەش غەڵەبە: سەرکەوتن ئیزهار: دەربڕین، ڕاگەیاندن مەلالەت: بێ تاقەتی مونتەخەب: هەڵبژاردە و دەست بژێر. [1] من خۆم، بۆ وەرگرتنەوەی قەرزی دووکانی باوکم و درەنگتر هی دووکانی کاکم، گەلێک جار چوومەتە سەر قەرزداران.
|