دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ٢٣٤

تەلەسم

 

 

قەدت وەک سەرو و ڕووت هەروەک گوڵ و مووت،

لەپێتڕا گرتی، سەرتاپا، هەتا ڕووت

هەزاران دڵ سەرەوژێر بەندی زولفت

دەلەرزێن هەروەکوو هاڕووت و ماڕووت

ئەرێ ئەی گوڵ! لەباخی کێ ڕواوی؟

سەراپای قامەتت هەر گوڵ بوو، پشکووت!

برۆ و موژگانی تۆ تیر و کەوانن

بەرەوڕووی دڵ، کە هەر لێتدا و نەبزووت!

            "ئیمامی" ماوە حەیران لەو تەلەسمە،

            بەبێزارێوە ئەمرت دا و فەرمووت

                        زەنبیل، ١٣٣٠ ی هەتاوی

(لاپەڕە ٩٧ ی چاپی ئەنیسی، لە چاپی جەعفەردا نەهاتووە)

________________________________________________

غەزەلێکی ڕێک و پێکی غەرامییە. زۆرکەس زاراوە ئەویندارییەکانی ناو شیعری هەندێک شاعیر بە ئاماژەیەکی عیرفانی دادەنێن و نموونەکەی شیعری حافزی شیرازییە کە دوو دەستە لە شڕۆڤەکاران بە دوو واتای جیاوازی عاشقانە یان سۆفییانەی وەردەگرن.

سێ لە سەرجەم پێنج فەردی شیعرەکە پەیوەندییان بە عینوانی شیعرەکەوە هەیە: تەلەسم، هاڕووت و ماڕووت و سەرەوژێر، کە هەموو ئاماژەن بە ئەفسانەی هاڕووت و ماڕووت لە ئەدەبیاتی ئایینی یەهوود و ئیسلامدا. 

بە گوێرەی ئەفسانە عیبرییەکان ئەو ڕووداوە لە سەردەمی دوای سولەیمانی نەبیدا ڕوویداوە و ئایەتێکی سووڕەی بەقەڕەی قورئانیش ئاماژە بە هەمان ڕیوایەت دەکات. بە گوێرەی ئەفسانەکە، هاڕووت و ماڕووت دوو فریشتە بوون کە خودا ناردنیە سەر زەوی بۆ ئەوەی خەڵک فێری جادوو بکەن بەو ئامانجەی کە خەڵکەکە جادوو بناوسن و فریوی جادووگەران نەخۆن؛ بەڵام ژنێک بە ناوی زوهرە فریوی دان و ئیتر خودا وەک سزادان، هەتا ڕۆژی قیامەت، سەرەوژێر لە چاڵێکدا لە نێوان عەرز و عاسمان هەڵیواسیون! کامە چاڵ؟ کام ئاسمان؟ وەرە بیاندۆزەوە! 'سەرەندیب'یش کە گوایە دەبێ چاڵەکە لەوێ هەڵکەوتبێت، ئێستا سریلانکای پێدەگوترێت و نە چاڵی لێیە و نە هیچ!

هەندێک یاری کردن بە وشە و دروست کردنی سەنعەتی شیعریی لە غەزەلەکەدا دەبینرێت، وەک هێنانی  ڕووت لەگەڵ هاڕووت وماڕووت، یان لە پێتڕا و سەرتاپا بە یەکەوە.

شاعیرانی دیکەی کوردیش بۆ نموونە، نالی و کوردی لە سەر ئەو کێش و سەروایە شیعریان گوتووە و دوور نییە کارتێکەرییان لەسەر ئاوات بووبێت:

"مەکە ئیخلافی ئەو وەعدەی کە فەرمووت،                                                                                         دەخیلت بم! کە خانەی سەبرە کەم سووت" (نالی)

یان:

"به‌ داوی زووڵف و دانه‌ی خاڵی سه‌ر رووت
گرفتاره‌ دڵی سه‌د عاشقی رووت...                                                                                                           
له‌ چاهی ژێری لێوت وا ئه‌سيرن
هه‌زارانی وه‌كوو هاڕووت و ماڕووت" (مستەفا بەگی کوردی)

لە پێتڕا: لە لاقتەوە

سەرەوژێر بەندی زولفت: واتە بە زولفت سەرەوژێر هەڵاوەسراون وەک هاڕووت و ماڕووت.

تەلەسم: تەلیسم، جادوو. بریتین لەو شتانەی کە زوربەی خەڵکی سەردەمی پێش ئێمە باوەڕیان پێیان هەبووە و هەمیشە لێیان ترساون. لە سەردەمی پێش سەرکەوتنی زانست و زاڵبوونیدا بە سەر ئەفسانە ئایینییەکان، کە بە سەدەکانی ناوەڕاست دەناسرێت، هەر لەم ئوروپای ناوەندی شارسانیەتەی ئێستاشدا، نەک هەر پشیلەی ڕەشیان گرتووە و بە ناوی جادووگەییەوە سووتاندوویانە، بەڵکوو مرۆڤی موو نارنجی و سپی پێست (زاڵ)یان بە جادووگەر زانیوە و کەس وەخۆی نەگرتوون و هەندێک جار سووتاندووشیانن؛ بۆ هەموو ئەو وەحشیگەرییانەش پاساوی ئایینیان هێناوەتەوە و ڕیوایەتی فڵانە قیددیس و قەشەی بیلمەزیان کردۆتە بەڵگە. زانست و فەلسەفەی عەقڵیی سەدەکانی دوای شۆڕشی پیشەسازی و شۆڕشی گەورەی فەڕەنسا، عەقڵ و هەڵسەنگاندنی زانستیی کردە جێگری ئەو باوەڕە پڕوپووچانە و بەختەوەرانە شەوقێکی ئەو ڕووناکییەش گەیشتە ناوچەی ژیانی ئێمە لە ڕۆژهەڵاتی ناوین.

بە بێزاریوە: بە ناقایلی و بێزارییەوە. دەبێ نیازی شاعیر تیری ئەوینێکی یەک لایەنە بێت کە دڵداری ناڕازی لە دڵی عاشقی داوە و لەوێدا ماوەتەوە گەرچی بە هۆی هەمان ئەو یەک لایەنە بوونی ئەوینەوە، تیرەکە بە بێزارییەوە هاوێژراوە.


 

www.rojhalat.de / www.bokan.de