دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)
نووسین و ئاماده‌کردنی: ئه‌نوه‌ر سوڵتانی
شیعری ژمارە ٢٣٥
من کوتم
|
من کوتم دڵ گەر زەدەی پەنجان نەبێ و دەستی پەری، ڕەببی کونکون بێ، شەق و پەق بێ، لە خۆشی بێ بەری! سەیرە چۆن نانم لەلای دڵ کەوتە ڕۆن هەر بەو قسە ئەم وتەی بیست و کەچی خێرایەکی هەستا فڕی! ئێستە من تەنها لە گۆشێکی جیهانا ماومەوە[1] بێکەس و بێدەر، هەژار و گۆشەگیر و بەڕبەڕی! پێستەکەم مۆرانەیی تانە وەهای کون کردووە، بردمە بازاڕی فرۆش و ما، کەچێ بێ مشتەری "کامیل"ی بێچارەکەی بێ یارەکەی، ئاوارەکەم! ئافەرین، تۆ چادەکەی گرتووتە دونیا سەرسەری! قاقڵاوا، ١٣٣٥ ی هەتاوی (لاپەڕە ٩٥ ی چاپی ئەنیسی، لە چاپی جەعفەردا نەهاتووە) ______________________________________________ چاپی جەعفەر ئەم غەزەلەی تۆمار نەکردووە. غەزەلێکی گەلێک جوانە لە وەسفی حاڵی شاعیر خۆی و دڵیدا. پێشتریش دیومانە گەلێک جار ئاوات خۆی بە جیا و دڵی یان عەقڵ یان لەشی خۆی بەجیا دادەنێت و باسی ئەوان، وەک دیاردەیەکی جیاواز لە خۆی دەکات. ئەوەش نموونەیەکی دیکەی ئەو چەشنە هەڵوێست گرتنەیە، کە تێیدا نەقڵی خۆی لەگەڵ دڵ و پێستی خۆیمان بۆ دەگێڕێتەوە. شاعیر لە چوار فەردی یەکەمدا باس لە دڵی دەکات و دەڵێ من نزام لە دڵم کرد کە ئەگەر شێت نەبێت، یاخوا شەق وپەق و لە خۆشی بێ بەری بێت! دڵیشم هەر بەو قسەیە هەستا و فڕێ و منی بە تەنیا هێشتەوە. پاشان دەڵێ پێستەکەشم ئەوەندە بە مۆریانەی تانەلێدانی خەڵک کون کون [و بێ بایەخ] بووە، کە بردم لە بازاڕ کڕیاری بۆ پەیدا نەبوو. ئێستا منی بێچارە، بە بێ هاوڕێ و بە ئاوارەیی کەوتوومەتەوە. تائێرەی شیعرەکە گەلێک ئاساییە و خوێنەر دەتوانێ دەیان شیعری هاوچەشن لە دیوانی شاعیردا بدۆزێتەوە کە باس لە تەنیایی و گۆشەگیرییەکەی خۆی دەکات و لە ڕاستیشدا ئەوانە بەشێک بوون لە کەسایەتی ئاوات لە ژیانی ڕۆژانەیدا. بەڵام ئەوەی تا ڕادەیەک نائاساییە ئەوەیە لە دوایین میسراعی فەردی کۆتایی (مەقتەع)دا دەیبیسین: "تۆ چادەکەی گرتووتە دونیا سەرسەری!" شاعیر دەست خۆشی لە خۆی دەکات و دەڵێ ئافەرەم بۆ تۆ کە دنیات بە سەرسەری گرتووە و بە هیچت دانەناوە. ئەوەندەی لە دیوانی شیعرەکانی ئاوات و لە ژیانی شەخسیی ئەودا بینرابێت، سەیدکامیل کەسێک بووە بایەخی بە ژیان داوە و نەک هەر ئەوە بەڵکوو خەباتیشی لە ڕێگەیدا کردووە، زیندانی کێشاوە و بە گشتی، سەرەڕای ئیمانداریی ئایینی و باوەڕە عیرفانییەکەی، لە ژیانی ڕۆژانە دانەبڕاوە و کەسێکی بنەماڵە خۆشەویست و لەگەڵ دۆست و هەڤاڵی خۆیدا گەرم وگوڕ و لە ماڵەوەدا میواندار بووە. ئەوانە لەگەڵ ئەو قسەیەدا ناگونجێن کە دنیای سەرسەری گرتبێت. بەڵام، دوای هەموو ئەو شێر وڕێوی هێنانەوەی منیش، ئەوە شیعرە و شاعیر دەتوانێ بە هەموو بارێکدا قەڵەم بگێڕێت ئێمەش نابێ سەر بە هەموو کەلێن و قوژبنێکی ژیانی شاعیرەکەدا بکەین و لێرە و لەوێ لایەنی دژبەر و ناتەبای تێدا بدۆزینەوە. بۆ نموونە، دەکرێ ئەو بۆچوونە هی سەردەمێکی تایبەت لە ژیانی شاعیر بووبێت و لەگەڵ هەڵوێست گرتنی پێشتریدا یەک نەگرێتەوە. ئەو هەڵوێست گۆڕینە لە ژیانی هەموو مرۆڤێکدا شتێکی ئاساییە. زەدەی پەنجان و پەنجەی پەری: ئاماژەیە بەو ئەفسانەیە کە هەرکەس پەرییان دەستی لێ بوەشێنن، شێت دەبێ! ئاوات لە شیعری دیکەشدا ئاماژەی بەو ئەفسانەیە کردووە: "ئەو دەڵێ نا، زەدەیی پەنجەیی پەریانە، نەچی! من دەڵێم مەرکەزی ئەسڕاڕی حەریفانە، دەچم!" (بڕوانە شیعری "شاری دڵ، ژمارە ٤ ی ئەم زنجیرەیە، کە بە هەڵکەوتیش بێت، بە هەمان شێوەی ئەم شیعرە، وتووێژی شاعیر و دڵی خۆیەتی!) شاعیر دەڵێ ئەگەر دڵ شێت نەبێت، با شەق و پەق بێت و نەمێنێت! بەڵام پێمان ناڵێت بۆچی؟ ئایا بۆ ئەوەی عاشق و هەڵوەدا بووە و بەجێی هێشتووە؟ یان بۆچی؟ تۆ بڵێی ئەو شێتییە مانایەک نەبێت بۆ عاشق بوون و ئەوینداریەتی؟ من لەوە زیاتر بۆ هیچی دیکە ناتوانم بچم. دیارە ئەگەرێکیش دەتوانێ ئەوە بێت کە دڵی وەک دڵی مرۆڤێکی عاشق، ئەوەی پێخۆش بووە. شەق و پەق: لەت لەت. پەق لەفزی موهمەلە و لەبەر ئەوەی لەگەڵ شەق بووندا هاتووە، هەمان واتای هەیە. نان کەوتنە ڕۆن: دنیا بە دڵی کەسەکە بوون. شاعیر لە فەردی یەکەمدا ئەو نزایە لەخۆی دەکات و دەڵێ با دڵم ئاوا کون کون بێت. پاشان لێرەدا دەڵێ نانم لای دڵ کەوتە ڕۆن، واتە قسەکەم بە دڵی دڵم بوو! ئەو نان کەوتنە ڕۆنە، واهەیە بگەڕێتەوە بۆ عاشق بوونی شاعیر و دڵ بەرەو ئەوین ڕۆیشتنەکەی. گۆشێکی: گۆشەیەکی، قوژبنێکی بەڕبەڕی: دەبێ ئاماژە بێت بە میللەتی بەڕبەڕ لە باکووری ئەفریقا. بە داخەوە لە قامووسی گەلانی ناوچەی ئێمەدا بەڕبەڕ بە وەحشی ناسێنراوە کە بۆچوونێکی قیزەوەنی ڕەگەزپەرستانەیە و دەبێ نەمێنێت. مۆرانە: مۆریانە، ئەسپێیەکە دەکەوێتە جل و بەرگ و پێستەوە. تانە: بە کوردیکراوی طعنە ی عەرەبییە. ما، کەچی: بردمە بازاڕ بیفرۆشم کەچی بێ مشتەری مایەوە. سەرسەری: سەرچڵ، بێکارە (هەنبانە بۆرینەی مامۆستا هەژار).
|