سەرەتا

بۆ

نامە گۆڕینەوەی شیعریی ئاوات لەگەڵ شاعیرانی ناوچەی موکریان

 

 

لێرە بەدواوەنامە شیعرییەکانی ئاوات دەست پێدەکەن کە بە کوردی و فارسین.

 

یەکەم، نامە کوردییەکان.

 

ئاوات ئەم نامە شیعرییانەی بۆ دۆست و برادەری نزیکی خۆی نووسیون و ئەوانیش بە شیعر وەڵامیان داوەتەوە. ئەو شیعرانە لە دیوانی چاپی ئەنیسیدا نەهاتوون و من هەموویانم لە چاپی جەعفەر وەرگرتوون. شاعیرەکان هەر هەموو خەڵکی ناوچەی موکریانن.

وەڵامی شاعیرەکان بە ئاواتیش لێرەدا دەهێنمەوە بەڵام بۆ ئەوەی خوێنەر تووشی سەرلێشێواوی نەکەن، ئەو وەڵامانەم بە پیتێکی وردتر نووسیوە و لە پەراوێزمدا داناون.

 

ئەو شاعیرانەی کە جێگەی باسی ئەم بەشەن، بریتین لەم مامۆستایانە:

 

1.سەید قادری سەیادەت (سەیید)،   ٥ نامە لە ئاواتەوە و ٧ نامە لە سەییدەوە

 

2.عەبباس حەقیقی،                  ٤ نامە لە ئاواتەوە و ٥ نامە لە حەقیقییەوە

 

3. محەممەدی نووری،             ٣ نامە لە ئاواتەوە و ٣ نامە لە نوورییەوە

 

4.خالەمین بەرزنجی،               ٣ نامە لە ئاواتەوە و ١ نامە لە خاڵەمینەوە

 

5.سەلاحەدین ئاشتی؛                ١ نامە لە ئاواتەوە و ١ نامە لە ئاشتییەوە

 

6.سوارەی ئێلخانی زادە،           هیچ نامەیەک لە ئاواتەوە بۆ ئەو تۆمار نەکراوە بەڵام ١ نامەی ئەو بۆ ئاوات بە دەستەوەیە

 

7. مستەفا ئێلخانیزادە،               هیچ نامەیەک لە ئاواتەوە بۆ ئەو تۆمار نەکراوە بەڵام ١ نامەی ئەو بۆ ئاوات بە دەستەوەیە

 

8. هەروەها پێنج خشتەکییەکی قازی کاکە حەمەی قزڵجی لەسەر غەزەلێکی ئاواتیش لە کۆتایی ئەم بەشەدا دێت. 

 

من هەموو ئەو نامە گۆڕینەوە شیعرییانەم کردووە بە ٥ بەشەوە و پێنج خشتەکییەکەی قازی کاکە حەمەی قزڵجیشم کردۆتە بەشی شەشەم دابەشکردنەکەی من بە گوێرەی زیاد وکەمیی ژمارەی شیعرەکانیانە:

1. بەشی سەید قادری سەیادەت (سەیید)

2. بەشی عەبباسی حەقیقی

3. بەشی محەمەدی نووری

4. بەشی خاڵەمینی بەرزنجی

5. سەلاحەددین ئاشتی، سوارەی ئێلخانیزادە و مستەفا ئێلخانیزادە

6. بەشی پێنج خشتەکییەکەی قازی کاکە حەمەی قزڵجی

 

 

چەند نامەی شیعریش بە فارسی هەن، کە لە بەشی شیعرە فارسییەکاندا دەیانهێنم.

لە کتێبی شاری دڵ دا، شیعرە کوردی و فارسییەکان تێکەڵ کراون. هەروەها شیعرەکان بە گوێرەی ڕێکەوتی ساڵ ڕێک نەخراون. هەربۆیەش ڕیزبەندیی شیعرەکان جیاوازن لەوەی ئێستای من کە فارسییەکانم جیاکردۆتەوە و بردوومەتە بەشی شیعری فارسییەوە و دوای ئەم بەشە ئەوانیش دەخەمە بەرچاوی خوێنەر؛ هەروەها شیعرەکانم بە شێوەی ڕیزبەندیی ڕێکەوت ڕێک خستوون و ئەوەش بۆتە هۆکار بۆ پاش و پێش بوونی هەندێکیان.

شیعرەکان لە چاپی ئەنیسیدا دەرنەکەوتوون و ئاشکرایە کە هۆکارەکەی دەبێ کێشەی ئاسایشی شاعیرەکان و مەسەلەی سانسۆر یەکیان یان هەردوکیان بووبێت.

بە داخەوە هەندێک لە نامەکان ڕێکەوتی مانگ و ساڵیان بە سەرەوە نییە و نازانرێت کەی نووسراون هەربۆیەش ڕێک خستنی ڕیزبەندییەکان ناتوانێ وورد و دەقیق بێت، هەروەها داوەری کردن لەسەر هۆکاری دەربڕینی بۆچوون و ڕاگەیاندنی ناو شیعرەکان زەحمەتە.

لە سەردەمی نووسرانی نامەکاندا ئاوات وەک وەرزێر و خاوەن مڵک لە یەک لە گوندەکانی قاقڵاوا و گەردیگلان و زەنبیل  یان کانی بەن ژیاوە  کە هەمووی کەوتوونەتە سێ کوچکەی نێوان بۆکان و سەقز و سەردەشتەوە.

بە گوێرەی سەرەتای کتێبی شاری دڵ، مامۆستا سەید کامیلی ئیمامی (ئاوات) ڕۆژی ٥/٦/١٣٦٨ ی هەتاوی (١٩٨٩ ی زایێنی) بە نەخۆشی، لە ماڵی ئاغا سەید تاهیری کوڕەگەورەی خۆی لە شاری سەقز کۆچی دوایی کردووە و لە گۆڕستانی "مەرقەدان"ی گوندی زەنبیل نێژراوە.

یادی بەخێر بێت!

دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

 شیعری ژمارە ٢٣٨تا ٢٤١

نامە گۆڕینەوەی شیعری لە نێوان ئاوات و سەیید دا

 

 

سەرجەم ١٢ پارچە شیعرن

٥ پارچەیان هی ئاوات و ٧ یان هی سەییدن

'سەیید' ناسناوی شیعریی سەید عەبدولقادری سەیادەت، کوڕی حاجی بابە شێخ و ئامۆزای ئاواتە.

ژمارەی شیعری ئاوات و سەیید بەقەدرایی یەکتر نییە و هەر بۆیەش ناتوانرێت هەموویان لەگەڵ یەک و بەرانبەر بەیەک دابنرێن.

هەروەها تاقە یەک شیعری ئاوات نەبێت ئەوانیتر هیچکامیان ڕێکەوتی ساڵ و مانگیان نییە. ئەوەش وای کردووە نەتوانرێت بە گوێرەی زەمەن پێش و دوای یەکتر بخرێن لە ئەنجامدا من هەر ئەو ڕێز بەندییە دەپارێزم کە لە دیوانی چاپی جەعفەردا بۆیان دانراوە.

عینوانی یەکەم شیعر ئەوەیە: "نامەی سەیید بۆ "غالیب" و "ئاوات". غالیب ناسناوی شیعریی سەید محمد نورانی، شێخی زەنبیل و براگەورەی ئاواتە، کە ئەویش شاعیرێکی خۆش مرخ بوو.

 

نامەی سەیید بۆ غالیب و ئاوات(١)

"غالیب" و "ئاوات" دوو شەم بوون و دڵم پەروانەیەک
هەردەمه دوو جار دەسووتام من بەبێ پەروانەیەک

جارێ ئەو دەیبرد دڵم ئەو جارێ دەیهێنایەوە
دوو تەناف بوو بۆ دڵی تەنیام که کردبوویانه یەک

دەست و پێی دڵ بەستراوه، تابی زنجیری نییە
تاقه هەودایەک بەسه بۆ دەست و پێی دێوانەیەک

بۆیه دوو ساقی به دوو جام دێنه سەر ئاسۆی دڵم
دیاره بۆ مەستێک کەمه یەک ساقی و مەیخانەیەک

ڕەمزی عەشقه وا به دوو سەییاد بە دووی سەیدێکەوەن

گەر نه تەیری دڵ ئەسیر نابێ به داو و دانەیەک

من لەگەڵ خۆم و خودای خۆم عەهد و پەیمانم هەیە
بچمه سەر کەوسەر بەبێ‌وان نامەوێ پەیمانەیەک

            "غالیب" و "ئاوات" دوو جانانەی منن، دڵ پێم‌دەڵێ:
            تۆش دوو جار بمره "سەید"! هەرجاره بۆ جانانەیەک

 

(لاپەڕە ٤٠٢ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****


نامەی سەیید بۆ ئاوات (٢)

 

 

وەرنه سەر سەرچاوەکەی چاوم که سەیرانی هەیە
ڕوون و لێڵه جاربەجاره حاڵی سیروانی هەیە

گەرچی باریکه مژۆڵ بۆ بەردەبازی ڕێگەتان
کۆلکەداری ئاوەسووی من تاقەت و توانی هەیە

ماڵەکەم کۆن و بچووکه لایەقی ئێوەش نەبێ
ماڵی دڵ ئاوا هەراوه، جێی هەمووتانی هەیە

گەرچی وێرانه وەکوو "جەمیان" دڵم ئاو و هەوای

زۆر لەتیفه وەک قەریحەم تەبعی جەمیانی هەیە

گەر تراکتۆرێک هەبێ مەزرای دڵی من شێو بکا
لەم چیا سەرسەوزەدا مەودا وو مەیدانی هەیە

شین دەبێ تۆوی مراد ئاخر له مەزرای ئارەزوو
ئاسمان ئەمڕۆکه مەیلی تاوەبارانی هەیە

            "سەیید" ئەمڕۆ ئیمتیحانی شانس و بەختی خۆی دەکا
            تا بزانێ کاکه "کامیل" لوتفی جارانی هەیە؟

 

(لاپەڕە ٤٠٣ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

******

 

وەڵامی ئاوات بۆ سەیید (١)

هۆنەرێکی پیری وەک من، کوا وتەی جوانی هەیە؟
کوا گوڕ و تین و توانای جاری‌جارانی هەیە؟

گوێم خەریکه گوێ نەداته بەند و باو، چاویش ئەوا
کەم‌کەمه بێ‌نوور دەبێت و حاڵی بوحرانی هەیە

هەرکه بیستم ماڵەکەت هاتۆتەوه جەمیان، کوتم:
سەد شوکر وا هەوری ڕەحمەت مەیلی بارانی هەیە

هاتیەوه بۆ خانەقای پیرۆزی بابی گەورەمان
ئاوەدان بێ زۆر هەراوه جێی هەموومانی هەیه

گەرچی هەروەک مۆتەکه سەر سینگی گرتم پیاوەکەت
ڕۆژوەوان بۆخۆت دەزانی ڕۆژ و شەو ژانی هەیە

خۆ بەڵام چونکه لەلایەن تۆوه بوو، پێی سەر سەرە
ڕۆژوەوانیش کاتی ئێوارانه دەرمانی هەیه

تێروپڕ دەخوا، هەتا تێرتێر نەبێ ناکشێتەوە
جرت‌وفرتی لێ پەیا بێ، جا وچان‌دانی هەیە

بۆ تراکتۆر ناردبووت "سەیید"! ئەوا پێشکەش کرا
پیاوەکەت دەیگوت که ڕۆژێک کاری کێڵانی هەیە

         گیانه "ئاوات" برسییه و بێ‌هێز، دەنا بۆ خزمەتت
         حازره بێ، ‌چاو دەگێڕێ داخۆ کێ نانی هەیە

 

(لاپەڕە ٤٠٤ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

 

*****

 

وەڵامی سەیید بۆ ئاوات (3)

ئەی مەنبەعی فەیز و جوود، ئەی شاعیری پڕمایە!
تۆ مەرکەزی ئیحسانی، تۆ کانی کەماڵاتی

من بەندەیی تۆم قوربان! تۆ سەروەر و سەرداری
شایستەیی تەعزیمی، جێی فەخر و موباهاتی

       ئەستێرەیی شەوتابی، هاتم به هومێدی ڕووت
       تا شەو که موعەتتەل بووم، من ڕۆییم و تۆ هاتی   

 

 

(لاپەڕە ٤٠٥ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

 

*****

 

وەڵامی ئاوات بۆ سەیید (٢)

"قادر" بەخودا، ئەلحەق، ئوستادی بەیاناتی!
تۆ مەزهەری هەڵبەست و ئەشعار و مەقالاتی

ئەمڕۆ نییه هەر بێ‌شک هەمڕەنگ و هەم‌ئاوەردت
قائانی بڵێی ئەمڕۆ بێ‌مۆده غەزەلیاتی

"فێردەوسی" و "قائانی" ناگەن به غوباری مە
من پەستی خەیاڵاتم تۆ مەستی کەماڵاتی

با باسی نەکەین باشه چون من به مەسەل زیاتر
دەرکەوتووه لێم پیری، ئوفتادەگیی و لاتی

         فەرمایشی تۆ قادر! زۆر جوانه وەکوو قەندە
         حاشا که نه من لۆتیم، حاشا که نه تۆ لاتی

 

(لاپەڕە ٤٠٦ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****

 

نامەی ئاوات بۆ سەیید (٣)

من هاتم و تۆ ڕۆیی، تۆ ڕۆیی و من هاتم
زانیوته به قەولی وان تۆ لۆتیی و من لاتم

گاهێ کز و گە‌ه‍ ماتین، گەه‍ لۆتیی و گەه‍ لاتین
ڕووکەینه دەر و دەشتان، تۆ هار و ئەمن ماتم

تۆ ڕاوچیی و من هەوچی، با پێکەوه حازر بین
گوێ مەگره قسەی خەڵکی، وەک من به؛ کە ڕاهاتم

سەرلەوحەیی گۆڤاره باسی منی بێ‌چارە
یا شوهرەیی ئافاقم، یا توعمەیی ئافاتم

کەوتوومه سەری ئەوسەر، هەرکەس چ دەڵێ بیڵێ
دەرحەق به قسەی خەڵکی بێ‌قەید و موبالاتم

با هەر به خەیاڵ یارۆ، ئێمه به فەقیر دانێ
تۆ خوسرەوی خووبانی، شاهەنشەهی شاماتم

شایی دەوێ ئەو، سەیره؛ دەس بگره، مەڵێ لەنگم
هەڵپەڕکەیەکی بگرین، تۆ دەس گره، من پاتم

گەر چا بێ کەلامی من، سینەش که سەماوەر بێ
شیرینه وەکوو قەنده، هەڵبەست و مەقالاتم

         قوربانی وەفاتم من، قادر قەدەمت بێنە
         سەر چاوی حەزینی من، حازر له گوزەرگاتم

 

                   قاقڵاوا، ١٣٣٩ی هەتاوی

 

(لاپەڕە ٤٠٧ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

 

*****



 

نامەی سەیید بۆ ئاوات (٥)

ژیانی من به دەرد و داخ و ژانه، هەر به نێو ژینە
کەسێ نەیچێشتبێ ئەم تاڵییه، لای وایه شیرینە


لەمێژه دەنگی تۆ نایێته گوێ، "کامیل"! چ قەوماوە؟
ئەتۆ لاڵ بووی؟ زمانم لاڵ بێ یا گوێی ئێمه سەنگینە؟

براکەم! شێعری تۆ ناڵەی دڵه، هەر دڵ دەلاوێنێ
بەڵێ بۆ دەردەداران لایەلایه دەنگی ناڵینە

زەمانێ بولبولی دەنگ‌خۆشی ئەم گوڵزاره بووی، ئێستا
نه دەنگی ناڵە وو نایه، نه ڕەنگی جوانی نەسرینە

هەچی دەنگێکی دەیبیستم دڵم دێنێته ژان ئەمڕۆ
سکاڵای مل بەکوێنه هەر سەدای ڕۆڕۆیه، یا شینە

به سەرما هێنده گریاوه مژۆڵی پێ‌نەما چاوم

له باخچه و باخی بێ‌خاوەن دەچێ بێ‌هەژگ و پەرژینە

لەسەر چۆم و شەتان فێنکایی ئاوێکم نەدی کاکە!
هەمووی خوێناوی جەرگی لەت‌لەته، لێڵاوی ئەسرینە

لەباتی قاسپەقاسپی کەو، پەپوو دەخوێنێ لەم هەردە
لەباتی لاله و سونبوول له باخان هەر دڕوو شینە

            ئەمن بۆخۆم که خەمبارم دەڵێم هەروەک منه "سەیید"
            له چاوی لالەوه هەرکەس دڵی داخێکی خوێنینە

 


(لاپەڕە ٤٠٨ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****

 

نامەی سەیید بۆ ئاوات (٦)

دەمێکه زەمزەمەی شێعرێکی تۆم کاکه! له گوێ نایە
له کوێستان و چیا سەرسەوزەکان قاسپەی کەوێ نایە


گوڵی باخی ئەدەب گەر تۆ نەبی، من بچمه کام گوڵشەن؟
که هیچ باخ و گوڵێک ئەو بۆنه خۆشەی خۆتی لێ‌نایە

هەموو سەرچاوەیەک کوێر بێتەوه خۆ ئاوی نامێنێ
کەچی سەرچاوەکەی چاوم دەبوو وشکایی بێ، نایە

له ناخی سینەوه هاسان هەناسەم نایەت و ناچێ
کزەی بای وەعدەکەی خۆمه، دەمێ دێ، سەردەمێ نایە

له هەرلا دڵ بەجێ دێڵم بحەجمێ و بگرێ ئارامێ
له هیچ لایێکی‌دی، لای تۆ نەبێ، خۆ دڵ بەجێنایە

نەخۆشی دەست و پێی بەستووم و دەنگیشم به کەس ناگا
خڕەی زەنجیر و دەسبەندی کەسی بێ‌دەست‌وپێ نایە

            دڵی ناردۆته لات "سەیید" که نەیتوانیوه بۆخۆی بێ
            درەنگی پێ‌دەچێ ئاخر به سەر دێ، خۆ بە پێ نایە

 

 

(لاپەڕە ٤٠٩ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****

 

نامەی ئاوات بۆ سەیید (٤)

قادر! ئەمن ـ دەزانی ـ عەسام گرت به دەستەوە
کەوتووم لەپێ، بفەرموو ده "کامیل" هەڵستەوە

هەستانی من برا! به عەسای زولفی یارمە
گەر بێ به لارولەنجه، به دوو چاوی مەستەوە

باری دەکەم ئەگەرچی گرانه به دەرد و خەم
بەو حاڵەوه به موویێکی زولفی دەبەستەوە

خۆ گەر پسا دڵم، دەکەوێ، دەشکێ، ناسکە
ئەوچەل چ چارەکەم به دڵێکی شکەستەوە

         "ئاوات"ه قەت نەهاته جێ ئاواتی "سەیید"ا
         هیوام نەماوه کاکه! به ڕۆحێکی خەستەوە

 

(لاپەڕە ٤١٠ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

 

*****

 

نامەی سەیید بۆ ئاوات (٧)

چوومه "قاقڵاوا" ماڵی "ئیمامی"
دەردەدارێک چوو بۆ دەوای زامی

مامۆستای گەوره و بەڕێز و زانا
وێنەی کەم ماوه له موکریانا

ئەستێره گەشەی بەری‌بەیانە
بەجێ‌ماو له ڕێی شەوی ژیانە

هەرچەن جێگاکەی چۆڵ و کەنارە
مانگ له هەرلایەک هەڵبێ دیارە

ماوه لەو دێیه ئەو زانای نامی
"قاقڵاوا" جامه و "ئیمامی"ش جامی

کابەی ئاماله ئەو بارەگایە
جێی ڕاز و نیاز لەگەڵ خودایە

دەنگی تەهلیلەی سۆفی شەوانە
عەڕشی خودایان دێنا جۆلانە

له خانەقادا گەلی دەروێشان
سەریان شۆریده، دڵیان پەرێشان

له وەختی زیکرا دەروێشی دڵ‌ڕێش
پرچی وەک دڵی پەرێشان دەروێش

هەرکەس سەری خۆی هەڵگرت و ڕۆیی
دەروێش و سۆفی زەوار و خۆیی

ئەوەی بەوەفا و خاوەن کەڕەم بوون
هەر کۆترەکانی دەوری حەڕەم بوون

ئەوانیش فڕین ڕوو به هەوا بوون
ئەوانیش وەک من سەربه‌هەوا بوون

له دۆستەکانی خودا کەس نەما
خودا خۆی ماوه بەتاقی تەنیا

         چ جێیەک بچم دڵ لێی بە جێ بێ
         من بچمه کوێی دی بۆنی وی لێ بێ

(لاپەڕە ٤١١ و ٤١٢ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)

 

*****

 

وەڵامی [ئاوات بە] شێعری ئاغا سەید قادری سەیادەت [سەیید](٥)

بۆ وەڵام هۆنەر دەڵێ: من قامەتی یارم دەوێ
یاری زانا و شۆخ و شەنگ، خۆش کار و ڕەفتارم دەوێ

نامەوێ وەک بووکی شاران خۆ بڕازێنێتەوە
بێ بەر و بەرموور و بازن، یاری ساکارم دەوێ

هەروەکوو لاولاو نەپشکووتوو، وەکوو بووکی بەخت
دڵبەری باڵابڵند، شیرین و عەییارم دەوێ

زولفەکەی گەستوومی وەک دووپشکی ڕەش، بەو حاڵەوە
بەژن و باڵا و لار و لەنجە و زولفی ڕەشمارم دەوێ

گەر نەخۆش بم بێتە لام پێم خۆشە، با هەر کەوتبم
ڕۆژ و شەو داوا دەکەم من: گیانی بیمارم دەوێ

گیان بە عەشقی یار نەسووتێ، سەر لە ڕێی وی‌دا نەچێ
هەر دوو دەفرۆشم بە پووڵێک و خەریدارم دەوێ

         کاکی "ئاوات"! هەڵگرە دەستت لە شێعر و بەندوباو
         تۆ کە پیر بووی هەر بڵێ: من ڕەحمی دادارم دەوێ

 

                                               قاقڵاوا، ١٣٦٠ی هەتاوی

(لاپەڕە ٤١٣ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)


 

www.rojhalat.de / www.bokan.de