دیوانی نوێی شیعرهکانی سهید کامیل ئیمامی (ئاوات)
نووسین و ئامادهکردنی: ئهنوهر سوڵتانی
شیعری ژمارە ٢٤٧ تا ٢٤٩
نامەی شیعری گۆڕینەوەی ئاوات لەگەڵ نووری
سەرجەم ٦ پارچە شیعرە
سێ نامەی ئاوات و سێ وەڵامی نووری
|
ئەم شیعرەی خوارەوەی ئاوات غەزەلێکی کورت بەڵام قورس وقایم و جوانە. پڕە لە خلووس و ئیرادەت نواندن دەرحەق بە دۆستێکی لەمێژین کە ماوەیەکە هەواڵی ئاواتی نەپرسیوە و شیعری تازەی خۆی بۆ نەناردووە. بەداخەوە ڕێکەوتی گوترانی شیعرەکە دیار نییە و نازانرێ هی سەردەمی حکوومەتی شا بووە یان دوای ئەو.
نووری (١٩٢٦- ٢٠٠٩) چەند قۆناغی جیاجیای لە ژیانیدا بڕیوە:
１. سەردەمی پێش کۆماری کوردستان کە لە گوندەکانی ناوچەی موکریان و بەگشتی گەورک، لای ئاغاوات کاری میرزایەتی کردووە. ２. سەردەمی کۆمار و هاوکاریکردنی کۆمەڵەی ژێکاف و حزبی دیموکراتی کوردستان، کە شیعری وەک "نامەوێ ئەو ژینە تاڵە، یا وەتەن یا مردنم"ی گوتووە. ３. سەردەمی بێدەنگی دوای هەرەسی کۆمار. ４. سەرهەڵدانەوەی ساڵانی ١٣٣١ و ٣٢ی هەتاوی و هاوڕێیکردنی ڕاپەڕینی خەڵکی ناوچەکە دژ بە ئاغاوات. ５. دوای ئیسلاحاتی ئەرزیی حکوومەتی ئێران لە ساڵی ١٣٤١ و ٤٢ و هەڵسووڕاوی لە ڕیزی خەڵکدا دژ بە ئاغاوات. ６. بوون بە نوێنەری ناوچەی بۆکان لە مەجلیسی شۆڕای میللی ئێران دوابەدوای ئەو ئیسلاحاتە و لایەنگرییکردنی ڕژیمی شا. ７. ڕووخانی ڕژیمی شا لە ڕاپەڕینی ساڵی ١٣٥٧ دا و هەڵوەشانەوەی مەجلیسی شۆڕا لە تاران و خانەنشینی و بێدەنگیی نووری. ８. چالاکبوونەوە لە بواری شیعر و گەڕانەوە بۆ ناو کۆمەڵانی خەڵک دوای ئەو ماوە بێدەنگییە، هەتا کۆچی دوایی کردنی.
شیعری خوارەوەی نووری وەڵامی شیعرەکەی ئاواتە لە سەر هەمان کێش و سەروا، کە تێیدا ڕێزێکی زۆر لە کەسایەتی و ژیان و کار و خەباتی ئاوات دەگرێت و لە کۆتاییدا ئاماژەیەک بەخۆی دەکات کە دڵە پڕ لە ئاواتەکەی ئێستە لە خوێندا دەتەپێ و خۆی بە مۆمێکی کووژاوە دەشوبهێنی و داوا لە ئاوات دەکات هەڵیبکاتەوە.
نامەی ئاوات بۆ نووری (١)
نووری!
ئەی مایەیی ژین و گوڕ و
تینی ئاوات!
(لاپەڕە ٤١٦ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)
***** وەڵامی نووری بۆ ئاوات
ئەی بە
سەربەرزی ژیاوی له هەموو
كاتی حەیات! بۆكان، بەفرانباری ١٣٦٢ی هەتاوی
******
ئەم شیعرەی ئاوات و وەڵامەکەی نووری کە بەشوێنیدا دێت هی ساڵی ١٣٦٢ ی هەتاوی (١٩٨٣ ی زایێنی)ن. ئەودەم نووری گەڕابووەوە کوردستان و تا ڕادەیەکی زۆر لە گۆشەگیریدا بوو. ئاوڕدانەوەی ئاوات لە نووریی تەریک کەوتوو، لەو ڕۆژانەدا، نیشانەی وەفا و دڵپاکیی ئاواتە. ئەودەم هێشتا کوڵ و کۆی ڕق و کین لە ڕژیمی شایەتی نەنیشتبووەوە و ڕاستەقینەی ڕژیمی مەلاکان لای بەشێک لەخەڵک هێشتا بە باشی دەرنەکەوتبوو. نووریش بەو ئاگرە سووتا بوو و لای هەندێک خەڵک، تڕۆ کرابوو. کاتێ کە ئاوات لێی دەپرسێت "کاکە، بۆچت کردووە، بێدەنگ کرای؟" دەیەوێت ئەو ناحەقییەی خەڵک دەربخات. لە کۆتاییشدا هانی نووری دەدات لە گۆشەگیرییەکەی بێتە دەرەوە و ئەگەر بانگهێشتنی شەوی شیعر کرا، بچێت. لام وایە ئەو شەوی شیعرە هەر ئەوە بێت وا لە بۆکان بەسترا و مامۆستایان هەژار و ئاوات و حەقیقی (وخاڵەمین؟) تێیدا بەشدار بوون.
نووری لە
شیعری خوارەوەدا ئاماژە
بەو بانگهێشتنە دەکات و
دەڵێ نەخۆشی نەیهێشت بچم.
بەڵام لە درێژەدا هەندێك
شتی دیکە دەدرکێنێت کە
ئەوانیش بەرگر بوون لە
چوونەکەی: "هەوری غەم
تاریك دەكا ڕۆژێ كه
'نووری' دەركەوێ" و "هەر
بە زیندوویی مرام"
و....کە ئاماژەن بە
کاردانەوەی هەندێک خەڵکی
ناحاڵی بەرانبەر بە
نوورییە لە دەرکەوتنی لە
ناو خەڵکدا. کۆمەڵگا
هەندێک جار بەرانبەر بە
خزمەتگوزارە
ڕاستەقینەکانی خۆی بێ
بەزەییە. کەسایەتی نووری
و ژیانی ئەو ساڵانەی،
نموونەیەکیەتی. نامەی ئاوات بۆ نووری (٢)
بۆ نەهاتی
گیانەکەم، دەعوەت کرای قاقڵاوا، ١٣٦٢ی هەتاوی
(لاپەڕە ٤٢٠ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)
***** وەڵامی نووری بۆ ئاوات
سەروەرم
وا هەڵكەوت ئەوڕۆژه وا
دەعوەت كرام! بۆکان، ساڵی ١٣٦٢ی هەتاوی
(لاپەڕە ٤٢١ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)
ئەم غەزەلەی ئاوات لەوپەڕی جوانیدایە و هیچ کەمایەسییەک لە هیچ شوێنێکیدا بەدی ناکرێت. بانگهێشتنێکی دۆستانەی نوورییە و وەک هەمیشە خۆ بە کەمزانی و تەوازوعێکی زۆری تێدا دەبینرێت ئەو کاتەی وا خۆی بە تەپکە شکاو و پیرە کەروێشک و پیرە دۆمێکی موحتاجی جاو دەشوبهێنێت! شیعرەکە خوێنەر دەباتە فەزای ژیان لە گوندێکی کوردەواری بە بەفر و سەرما و تەپکەی ڕاو و دۆم و کڵاشەوە.
هەڵوێست گرتنی لەم چەشنە لە حاند "دۆمەکان" وەک بەشێک لە گەلەکەمان، کۆنە و ئەمڕۆیی نییە. دیارە ئاوات سووکایەتییەکی نە بە دۆم و نە بەکەس نەکردووە بەڵام تەعبیری خۆزگە بە دۆم خواردنیش زۆر لە جوان ناچێت!
فەردی سێهەم کارتێکەریی ئەم شیعرەی حافزی شیرازی تێدا بەرچاوە: "زلف را حلقه مکن تا نکنی در بندم طره را تاب مده تا ندهی بر بادم" ساڵی گوترانی شیعرەکە ١٣٦٣ واتە ٦ ساڵ دوای ڕووخانی ڕژیمی شایەتییە لە ئێران. لەو ساڵانەدا نووری گەڕابووەوە کوردستان. شیعری خوارەوەی نووریش لە سەر هەمان کێش و سەروا و بە ناوەرۆکێکی هاوچەشنەوە گوتراوە و ئەویش لەوپەڕی وەستایی و شاعیریدایە. تێیدا ئاماژەی بەو پەندە کۆنەی سەر زمانی خەڵک کراوە کە دەڵێ "باوەلێ باوێکی بەسە!" من لەگەڵ وشەی "حەریف"ی ناو شیعرەکەی نووری (فەردی دووهەم)دا کێشەم هەیە و لام وانییە حەریف لەو شوێنەدا واتایەکی هەبێت. باوەکوو زمانی پاراو و دەستەوشەی ڕەسەنی کوردی دوو ناسینەی سەرەکین بۆ شیعری نووری، بەڵام لێرەدا ئەو وشەیە بە حەریف نازانم و دووری نازانم "خەریف" بێت بە واتای پایز. زوقمە خەریف ئەودەم دەبێتە زوقمی پایزان کە بە بزەیەکی هەتاو دەتوێتەوە و نامێنێت. حەریف و خەریف هەردوکیان بە یەک ڕادە عەرەبی و "نەکوردی"ن.
٢٤٩ نامەی ئاوات بۆ نووری (٣)
تەیری دڵ
بێپەڕوپۆ، تەپکه شکاوێکی
بەسە بۆکان، ١٣٦٣ی هەتاوی (لاپەڕە ٢١٨ ی چاپی جەعفەر، لە چاپی ئەنیسیدا نییە)
وەڵامی نووری بۆ ئاوات
هەستی
نێژراوی دەرێناوه له ناو
گۆڕی سكووت بۆکان، ١٣٦٣ی هەتاوی
(لاپەڕە ٩٠ ی چاپی جەعفەر؛ لە چاپی ئەنیسیدا نەهاتووە)
|