دیوانی نوێی شیعرهکانی سهید کامیل ئیمامی (ئاوات)
نووسین و ئامادهکردنی: ئهنوهر سوڵتانی
پارچە شیعری ژماره ٥٧
خۆش مهرهز
|
خهت وخاڵ و زوڵف و برژۆڵ له نزیکی چاوی مهسته ههموو زار و جهسته خهسته، ههموو شێت و دهست بهسته یهکی دوور و یهک نزیکه، یهکی نزم و یهک بلنده ههموو کهوتوو، ڕهوتوو، سهرسام، وهکوو لهشکری شکسته[1] چ قهبیلهیێکی شۆخن قوڵهزهنگیی خێڵی لهیلی! که به هۆی ئهوینی مهجنوون دهخزێن به دهسته دهسته دڵی ڕووت و قووتی عاشق به هومێدی ڕۆژی کوڵمه که بزانێ عاشقی ڕووی ئهوه ڕووت و ڕۆژبهرسته[2] به دزی دهخاته ئهستۆ سهری زولفی عاشقی ڕووی که دهزانێ خۆش مهرهز بوو، چ جوانی کرده ڕسته![3] ههموو عاشقانی زاری به قسێکی خۆش دهڕهقسن له دهمی ئهگهر ببیسن چ گرنگه، ئهو مهبهسته ئهمنیش دڵم لهوێ بوو، به ئیشاڕهیێکی چاوی ههڵیگرت و بردی، فهرمووی ده 'ئیمامی' ههسته، بهسته! (گهردیگلان، 1350 ی ههتاوی) لاپەڕە 181 ی چاپی جهعفهر ولاپهڕه 30 ی چاپی ئهنیسی |
عینوانی شیعرهکه له چاپی جهعفهردا خهت وخاڵ' ه. بهڵام من زاراوهی جوانی کوردیی 'خۆش مهرهز'م ههڵبژارد که له چاپی ئهنیسیدا کراوهته عینوان بۆی.
کێشی شیعرهکه گهلێک سوار و بن بزۆکهیه! شاعیر له سهر زهوقه، یادی دڵبهرهکهی و خهت و خاڵ و زولف و برژۆڵ و قسهی زار و ئیشارهی چاوی ئهوی کردووه و وهک 'عاشقانی زاری دیکه، به قسهیهکی خۆشی یار' (چ یاری ڕاستهقینه و چ ڕوئیایی)، بهو ههوا بن بزۆکهیه 'دهرهقسێت' و بهئاواته 'ئهو مهبهسته' له زاری دڵدارهکهی ببیسێت که بهڵێنی دیداره یان وهعدهی ژوان، یا خود ویسال و پێک گهیشتن. شاعیر ئهو هیوایهی له تهمهنی 68 ساڵیدا دهربڕیوه.
فهردی یهکهم و دووههم:
خهت و خاڵ و زولف و برژۆڵ سهنعهتی مراعات النظیریان پێ دروست کراوه. وێدهچێ شاعیر به دوو تاقم واته خهت و خاڵ له لایهک و زولف و برژۆڵ لهلایهکی دیکه ههروهها به دوو دهسته سیفهتی ناو میسراعی دووههم واته زار و جهسته خهسته له لایهک و شێت و دهست بهسته لهلایهکیتر، سهنعهتی لف ونهشری بهکار هێنابێت که دهکرێت موڕهتتهبیش بێت و مشهووهشیش!
ئهگهر ئهو بۆچوونه تهواو نهبێت، لایکهم دهبێ ئهوهیان تهواو بێت که له نێوان ئهو چوار ناوهی فهردی یهکهم و چوار سیفهتی فهردی دووههم (دوور و نزیک و نزم و بڵند) دا، لف و نشری موشهووهش دروست کراوه
زار، له فهردی یهکهمدا زهعیف و لاوازه؛ بهڵام له فهردی شهشهمدا ئیهامی تێدایه، واتای یهکهمی دهم ولێوه و واتای دووههمی ههمان زار و زهعیفه.
کهوتوو و ڕهوتووش دوو سیفهتن بۆ خهت و خاڵ و زولف و برژۆڵ. کهوتوو ئاشکرایه چییه، رهوتووش سیفهتێکی جوانه شاعیر دروستی کردووه و واتای ڕۆیشتوو، لهدهستچوو و لهناوچوو و شتێکی هاوشێوهی ئهو 'سهرسام' هی لێ وهرگرتووه که بهشوێن ئهودا هێناویهتی. کهوتوو و ڕهوتوو له چاپی ئهنیسیدا وهک 'کهوت و ڕهوت و سهرسام' هاتووه که تهواو له شوێنی خۆیدا نییه و جهعفهر باشی ساغ کردۆتهوه.
تهرکیبی 'چاوی مهست' له شیعری شاعیرانی دیکهی کوردیشدا بینراوه بۆ نموونه، مهحوی و سالم.
فهردی سێههم
قهبیلهی قوڵهزهنگی دهبێ زولفی یار بێت که بهسهر ڕوومهتیدا دهخزێن و دێنه خوارهوه له نجامدا بهری ڕووی لهیلی له مهجنوونی شاعیر دهگرن.
فهردی چوارهم
ڕووت (ڕووی تۆ) و ڕووت (بێ جل و بهرگ)، ئیهامیان تێدایه. ڕووت و بێ بهرگ دهبێ ههتاوی خۆش بوێت و بیپهرستێت بۆئهوهی له سهرما دهیپارێزێت.
فهردی پێنجهم
من ههندێک له واتاکردنهوهی 'عاشقی ڕووی' دا تێماوم. جیاوازیی نێوان 'خۆش مهرهز بوون' و 'خۆش مهرهز بووم' ی دوو چاپهکهش زیاتری سهر لێ شێواندووم: ئهگهر یاری شاعیر سهری زولفی به دزییهوه دهخاته ئهستۆی خۆی، ئهی 'عاشقی ڕووی' لێرهدا چ کارهیه؟ ئهگهریش زولفی بهدزییهوه دهخاته ئهستۆی عاشقی ڕووی، که ئهوهیانم پێ ڕاستتره، ڕستهکه بۆچی وا شێواوه و پهیوهندی لهگهڵ میسراعی دووههمدا بۆچی وا لێڵه؟
'که دهزانێ خۆش مهرهز بوو'، له دوو چاپهکهدا به دوو شێوهی 'بوون' و 'بووم' نووسراوه و منیش کێشهکهم قووڵتر کردووه بهوهی شێوهیهکی سێههمم بۆ داناوه و کردوومهته 'بوو'! له ڕاستیدا من شێوازی چاپی جهعفهرم پێ ههڵهیه و نابێ لێرهدا به یهکهم کهس قسه بکرێت، 'من' بۆچی خۆش مهرهز بووم و بهگشتی دهوری 'من' لێرهدا چییه؟ شێوازی چاپی ئهنیسی باشتره که شێوازی کهسی سێههم داوهته ڕستهکه، بهڵام عهیبی ئهویش ئهوهیه به سێههم کهسی کۆی داناوه و ئهوه لهگهڵ کرداری 'کرده ڕسته' دا یهک ناگرێتهوه که تاکهکهسییه و کۆ نییه. خۆش مهرهز سیفهته بۆ بزنێک که مهرهز واته مووهکهی چاک و نایاب بێت و ڕیسی باشی پێ بڕسترێت. شاعیر به زولف و مهرهز و ڕسته ، جیناسی دروست کردووه.
کورتی ببڕمهوه، واتای شیعرهکه لای من ئاوایه: یارهکهم سهری زولفی به دزییهوه خسته ئهستۆی عاشقی ڕووی و کاتێ که زانێ ئهو زوڵفه، جنسێکی باشه و مهرهزی چاکه! ئینجا ڕست یان ڕستهیهکی باشی پێ ڕست. 'ڕسته' ش ئیهامی تێدایه و دوو واتای جیاواز واته 'شتی ڕستراو' و 'ڕستهی قسه و نووسین' ی لێ وهرگیراوه.
فهردی شهشهم
'زار' ئیهامی تێدایه: دهم و لاواز. زار و دهم و قسه و بیستنیش پێکهوه جیناسیان پێ دروستکراوه.
فهردی حهوتهم
لهوێ، واته لای ئهو ڕووداوانه که عاشقانی زاری یار به قسهیهکی خۆشی ئهو دهڕهقسن. شاعیر دهڵی دڵی منیش لهوێ بوو بهڵام یار ئیشاڕهیهکی چاوی له دڵم کرد و لهگهڵ خۆیدا ههڵیگرت و بردی و گوتی ههسته شاعیر، ئیتر خۆشیت بهسه!
بهحری عهرووزیی شیعرهکه:
رمل مثمن مشکول: فعلات فاعلاتن // فعلات فاعلاتن