شیعرەکە لە دیوانی چاپی ئەنیسیدا عینوانی هەیهات' ی پێ دراوە کە لە فەردی سێهەمی شیعرەکە وەرگیراوە و لام وایە زیاتر لەگەڵ ناوەرۆکی شیعرەکەدا یەک دەگرێتەوە تا عینوانی جەعفەر کە لەگەڵ چەمکی دووریی یار، وەک بابەتی سەرەکیی ئەم غەزەلەدا یەک دەگرێتەوە.

لە شیعرە سەرەتاییەکانی ئاواتە و ٤٨ ساڵ پێش کۆچی دوایی شاعیر گوتراوە.

تەڕدەست: وشەیەکی فارسییە بە واتای کەسی وریا و خێرا وهەڵسووڕاو.

من مام و ئاوات: لە چاپی ئەنیسیدا وشەی 'ئاوات' خراوەتە ناو دوو کەوانووکەوە بۆ ئەوەی ئاماژە بە ناسناوی شاعیر بگەیێنێت. من لام وایە شاعیر دەبێ گۆشە نیگایەکیشی لەو پەیوەندییە هەبووبێت بەڵام واتا سەرەکییەکەی، ئاوات و ئارەزوو بە گشتییە هەر بۆیەش لێرەدا کەوانووکەم بۆ دانەنا. ئەگەر من مام و "ئاوات" بێت، واتای تەنیایی شاعیر دەگەیێنێت و ویستوویەتی بڵێت لە کاتی نەوبەهاردا بە تەنیا مابوومەوە و کەسم لەگەڵدا نەبوو.

نەوبەهار: لە فەرهەنگە فارسییەکاندا واتای سەرەتای بەهاری بۆ دانراوە. بەڵام ئەوەندەی من بزانم بە سەردەمێکی درەنگتری ساڵ دەگوترێت کە سەرلەنوێ باران دەبارێتەوە و سەوزایی سەرهەڵدەداتەوە دەنا سیفەتی نوێ یان نەو واتای نابێت.

وەباڵ: تاوان و خەتا و گوناهە. وەباڵی کەسێک بە ئەستۆ بوون واتە گوناهی کەسێک کەوتنە ئەستۆی کەسەکەی تر. فەردێکی گەلێک جوانی غەزەلەکەیە. هیهات وشەیەکی عەرەبییە و "لە قورئانیشدا هاتووە، واتای 'چەندە دوورە' دەداتەوە؛ لە فارسیدا واتای حەسرەت خواردن دەدات" (ماڵپەڕی 'پارسی ویکی'). دیارە لەکوردیشدا هەمان واتای فارسییەکەی هەیە کە مخابن و بەداخەوە بێت. بەڵام لێرەدا بێگومان هەمان واتای عەرەبی لێ وەرگیراوە و شاعیر ویستوویەتی بڵێ تۆ ئەوەندە باڵابەرزی کە وەباڵی عاشقان و داخ و حەسرەتیان لە باڵابەرزەکەت گەلێک دوورە و تەنانەت ناگاتە گەردنیشت چ بگات بە چاو و سەر و مێشکت کە بزانی ئەوان چی دەکێشن! شاعیر ئەویندارانی یارەکەی خۆی لە سەر زەوی داناوە و یاری باڵابەرزی گەیاندۆتە ئاسمان. دووپات کردنەوەی هەیهات بۆ کارتێکەریی زیاترە لە سەر خوێنەر.

دڵسەرد و سەرگەرم سەنعەتی تضاد (مطابقە) یان پێ دروست کراوە: گەرچی دڵم ساردە بەوەی لە هاڤاڵان بەجێ ماوم، بەڵام بە ئەوینی ڕازاوە و ئاڵ و واڵات سەرم گەرمە. بەخشینی سیفەتی ڕەنگاوەڕەنگ بە ئەوین کارێکی جوانی شاعیرانەیە. شاعیر لە فەردی چوارەم و پێنجەمدا بە دوو سیفەتی دژ بەیەکی دڵساردی و سەرگەرمی کار دەکات.

بێ موبالات: گوێ نەدەر و بێ دەربەست.

مەقالات: کۆی مەقال بە واتای وتە و قسەیە؛ کۆی مەقالە و وتاری نووسراویش دەگەیێنێت.

بازیگەر: ئەو کەسەی وا یاری دەکات (لێرەدا یاریی شەترەنج). فارسییە. خەیاڵی تۆم دەکرد بەڵام بە مۆرەیەکی گەورەی لایەنەکەی تر ( کە دووریی تۆ بێت)، کش درام، ئینجا مات بووم و کەوتم. کش ( بە ئینگلیزی، چێک)، دۆخێکە کە تێیدا شای لایەنەکەی تر دەکەوێتە مەترسییەوە. مات بوونیش حاڵەتێکە کە شا لە چەندلاوە هێرشی کراوەتە سەر و بە دوایین کش دران، ئیتر دەرچوونی بۆ نامێنێت و کەسیش ناتوانێت ببێتە بەرگر لەو کش کردنەی حەریف ڕزگاری بکات، کە ئەوەش کۆتایی یارییەکەیە.

بە قوربانی...: ئەو فەردە لە دوو ڕستە پێک هاتووە کە بکەری هەردوکیان 'ئیمامی' واتە شاعیر خۆیەتی: ١) با ئیمامی ببێتە قوربانی ئەو وەفایەی کە نیتە؛ و ٢) لەگەڵ ئەو قوربانی بوونەشدا ئیمامی هەر دۆعات بۆ دەکات و دەڵێ یاخوا لە ئافات بەدوور بی!

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

هزج مسدس محذوف: مفاعیلن مفاعیلن فعولن