[1] .  چاپی ئەنیسی: ڕوشت.

[2] .  ئەو میسراعە لە چاپی ئەنیسیدا نییە و بە هۆی ئەو ڕاستییەوە کە شوێنەکەی بەتاڵ ڕاگیراەوە، وێدەچێت هۆکارێکی تەکنیکی لە ئارادا بووبێت.

[3] .  چاپی جەعفەر: موحەببەت. وشەکە لە زمانی فارسیدا شێوازی موحەببەت و لە کوردیشدا زۆر جار هەمان شێوەی موحیببەتی هەیە. من شێوازی چاپی ئەنیسیم ڕەچاو کرد کە ئەوەندەی بزانم لە ئەسڵە عەرەبییەکەشیدا وەهایە.

[4] .  چاپی ئەنیسی: سبەینی (دەبێ هەڵەی تایپ بێت).

[5] .  چاپی ئەنیسی: دەخووێنێ. نووسینی وشەکە بە دوو پیتی /واو/ لە هەڵەی تایپ دەچێت نەک کاری مامۆستا خۆی. وشەی خوێندن بە دوو /واو/ نەبینراوە.

 

عینوانی شیعرەکە لە هەردوو چاپی ئەنیسی و جەعفەردا وەک یەکن.

سوێند خواردن بە سەری دووهەم کەس لە ناو کۆمەڵانی خەڵکدا سوێندێکی ئاساییە و شاعیر بۆ سەلماندن و چەسپاندنی هەست و بارودۆخی خۆی و باوەڕ پێکردنی یار، سوێند بە سەری دەخوات. مامۆستا هەژار لە وەرگێڕانی چوارینەیەکی خەییامدا گوتوویەتی:

"مەیگێڕ، بەسەرت پردی سیڕاتیش کەڵەکە!..."

"بەسەرت!" هەروەها کراوە بە ڕەدیفی شیعرەکە. من ئەو ڕەدیفە بە 'ڕەدیفی کرداری' دەناسم بەڵام ئەگەر بتوانین تەنیا پیتی /ت/ ی کۆتاییەکەی بگرینە بەرچاو و بڵێین 'ڕەدیفی جێناویی' هەیە، ئەودەم واهەیە مەسەلەی "حاجب" بێتە گۆڕێ و دڵنیا نیم ئایا دەتوانین "بەسەر" ی نێوان سەروا و ڕەدیف بە حاجب دابنێین یان نا؟

بەڵام لەهەر حاڵەتدا "ێنێ" ی دەڕژێنێ و دەسووتێنێ و خوێنێ و دوێنێ و دەکوڵێنێ و بنوێنێ و دەخوێنێ سەروای شیعرەکەیە. لە ناو ئەو وشانەدا تەنیا سبەینێ' یە، کە لەوانی دیکە تاک کەوتۆتەوە و لێیان جیاوازە ئەویش بەهۆی ئەو ڕاستییەوە کە بە '...ەینێ' کۆتایی دێت نەک '...ێنێ'. واتە شاعیر سەروایەکی تاڕادەیەک نەگونجاوی خستۆتە ناو حەوت فەردی شیعرەکەوە.

لە مەسەلەی فۆڕمدا پێویستە بڵێم میسراعی دووهەمی فەردی شەشەم لە باری عەرووزییەوە هەندێک ئاڵۆزیی تێدایە و هەست دەکرێت شاعیر لەو شوێنەدا، بەحری دیارییکراو بەجێ دەهێڵێت. هۆکارەکەشی واهەیە هێنانی ئاوەڵناوی 'ئاسوودە' بێت کە بۆ خوێندنەوەی ئاسایی پێویستی بە بڕگەیەکی درێژ لەجیاتی کورت هەیە و ئەوەش 'فعلاتن' ی بەحرە ڕەمەڵەکە هەندێک تێکدەدات؛ دیارە بە دوو واو نووسینی وشەکە، ئەوئاڵۆزییە زیاتریش دەکات.

ناوەرۆکی شیعرەکە غەرامییە. ئەو چەشنە پێداهەڵگوتنە بە دڵداردا، لە ئەدەبی کوردی و عەرەبی و فارسی و تورکیدا نموونەی زۆری هەیە: برۆ بەگشتی شمشیرە، روو ڕۆژە و عاشق برینداری شیرە و خوێنی بە سەر ڕوومەتی یارەوە دیارە و... هتد. شاعیر لێرەدا بابەتێکی نوێی نەخستۆتە بەرچاو و بەشی هەرەزۆری تەعبیرەکانی لە شیعری شاعیرانی پێشوودا بینراون.

فەردی شەشەم وا دەگەیێنێت کە بە نەریتی کۆن و بە پێچەوانەی مەلاکانی حاکم لە ئێرانی ئەمڕۆ، کوشتنی تاوانباران لە ماوەی ڕۆژدا بەڕێوەچووە و هەر بۆیەش شاعیر داوا لە دڵدارەکەی دەکات ڕؤژی ڕووی بە ڕەشیی زوڵفی داپۆشێت بۆ ئەوەی شەو دابێت و ئەو لە شەوی پێش کووژرانیدا بتوانێت بە ئاسوودەیی بخەوێت.

بۆ خوێندنەوەی فەردی کۆتایی دەبێ پیتی /ۆ/ ی وشەی 'خۆش' هەندێک درێژ بکرێتەوە بۆ ئەوەی کێشی شیعرەکە تێک نەچێت. هەروەها پێویستە عیبارەی 'لە سایەی گوڵی ڕووت' لەگەڵ میسراعی دووهەمدا بخوێنرێتەوە. بەو بۆنەیەوە من کۆما (وێرگول) ێکم دوای وشەی 'جۆشە' دانا بەڵام لە چاپەکانی بەردەستدا ئەو نیشانەیە دانەنراوە.  

هەست دەکەم لە فەردی کۆتاییدا شاعیر ویستبێتی بە هێنانی جۆش و خرۆش و خۆش مۆسیقایەکی دەروونی لە پیتی /ش/ دروست بکات؛ بە هەمان شێوە لە سێ پیتی خرۆش و خۆش و دەخوێنێ شدا هەست بە مۆسیقای پیتی /خ/ دەکرێت. هەروەها کوڵ و گوڵ پێکەوە جیناسی ناقیسیان دروست کردووە. 

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

رمل مثمن مخبون محذوف: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن