دیوانی نوێی شیعره‌کانی سه‌ید کامیل ئیمامی (ئاوات)

نووسین و ئاماده‌کردنی:  ئه‌نوه‌ر سوڵتانی

پارچە شیعری ژمارە ٨٤

مەرگی حاجی بابە شێخ

 

 

هەر بە ناسۆرە هەمیشە ئێشی حاجی بابەشێخ

قوڕ دەپێون پاکی قەوم و خوێشی حاجی بابەشێخ

ئێشی زۆرە ئێشی دووری، ئەرخەیانم پێی دەچن

قەوم و خوێش و سۆفی و دەروێشی حاجی بابەشێخ

ئەو شەوی وا ئەو بەجێی هێشتین بە دەستی خەم، وەلێ

هاتنە پێشواز و کەوتنە پێشی حاجی بابەشێخ

وا فەلەک ناڵێ و مەلەک فرمێسکی سووری داڕژاند،

عەرز ودار و بەردیش ئاخ هەڵکێشی حاجی بابەشێخ

          قوڕ بپێون هەروەکوو 'کامیل' لەقیس پاکوو چووە

          فکر و تەدبیر و سەلاح ئەندێشی حاجی بابەشێخ

                                 (قاقڵاوا، ١٣٣٨ ی هەتاوی)

 لاپەڕە ٨٣ ی چاپی جەعفەر و ١١٨ و ١١٩ ی چاپی ئەنیسی.

 

______________________________________  

 

عینوانی شیعرەکە لە دیوانی چاپی ئەنیسیدا "حاجی بابە شێخ" و لە چاپی جەعفەردا "ئێشی حاجی بابەشێخ"ە. یەکەمیان هیچ ئاماژەیەک بە مەسەلەی مردن یان ئێش و ئازاری مردنی ئەو لە دەروونی شاعیردا ناکات. عینوانی چاپی جەعفەریش باس لە ئێش و ئازاری حاجی بابەشێخ دەکات بەڵام تا ڕادەیەک وەک ئەوە دەچێت ئێش و ئازارەکە لە لەشی ئەودا بووبێتن نەک شاعیری برازای. من 'مەرگی حاجی بابەشێخ' م پێ باشتر بوو لەبەر ئەوەی مەسەلەی کۆچی دوایی ئەو بە ڕوونی دەردەخات و ڕایدەگەیێنێت کە شیعرەکە سەبارەت بەو مردنە گوتراوە و ئێشەکەش هی ئەو مردنەیە.

حاجی بابەشێخی سەیادەت (١٢٦٢ تا ١٣٣٨ ی هەتاوی [١٨٨٣ تا ١٩٥٩ی زایێنی])[1]، کەسایەتی سیاسی- کۆمەڵایەتی- ئایینی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و سەرەک وەزیران (یان سەدری هەیئەت ڕەئیسە) لە کابینەی پێشەوا قازی محەممەد (کۆماری ساڵی ١٩٤٦ ی کوردستان) بوو. ناوبراو مامی سەیدکامیل ئیمامی (ئاوات) بوو و وێدەچێت پەیوەندێکی گەرم لە نێوان مام و برازادا بووبێت. لای کەم دوو پارچە شیعری دیکەی ئاوارت سەبارەت بە کۆچی دوایی حاجی بابەشێخ لە دیوانەکەیدا هەن کە هەردوو چاپی ئەنیسی و جەعفەر تۆماریان کردوون.

"هەموو ساڵێ خەزانی گوڵ بوو بۆ من، گوڵبەریشم چوو" (بڕوانە شیعری ژمارە ٤٩ لەم زنجیرەیەدا)؛

"چ شەوێ بوو شەوی جومعە کە شەوی زەلزەلە بوو" (بڕوانە شیعری ژمارە ٥٠ لەم زنجیرەیەدا).

ناسۆر: برینێک کە تەشەنەی کردبێت و چاک نەبووبێتەوە.

خوێش: خزم

پێ چوون: تێداچوون، فەوتان، مردن بە شتێک یان لە ئەنجامی شتێکدا.

ئەرخەیانم پێی دەچن: بەو دەردە، کە دەردی مردنی حاجی بابەشێخە، قەوم و خوێش و سۆفی و دەروێشی حاجی بابەشێخ دەمرن و تێدا دەچن. لە شیعرەکە وا دەردەکەوێت کە حاجی بابەشێخیش وەک باوک و برای خۆی، مورید و سۆفی و دەروێشی هەبووە. 

ئەو شەوی: فەردی سێهەم درێژەی بابەتی فەردی دووهەمە. بە بۆچوونی من، ئەوانەی وا هاتوونەتە پێشواز و کەوتوونەتە پێش [تەرم] ی حاجی بابەشێخ، هەمان ئەو کەسانەن وا لە فەردی دووهەمدا ئاماژەیان پێکرا: قەوم و خوێش و سۆفی و دەروێشەکانی خۆی.

وا فەلەک ناڵی: لە شیعری ژمارە ٤٩ وا دەردەکەوێت کە لە شەوی کۆچی دوایی حاجی بابەشێخدا هەوروهەڵا و گرمەی هەور و باران و تەڕی وقوڕییەکی زۆر بووبێت. ئاوات لە شیعرەکەی پێشووشدا ئاماژە بەو بارودۆخەی هەوا دەکات بەڵام هۆکاری ئایینی بۆ دەتاشێت و دەڵێ "دەستە دەستە مەلەکیش هاتنە عەزا، هەلهەلە بوو". دوور نییە لەم شیعرەشدا ئاوات هەر نیازی لە مەلەک بووبێت گەرچی بە ڕاشکاوی ئەوەی نەگوتووە.

ئاخ هەڵکێشی: شاعیر دەڵێ عەرز و دار و بەردیش ئاخ هەڵکێشن بۆ حاجی بابە شێخ. کەوابوو چاپی ئەنیسی هەڵەیە کاتێ دوای 'ئاخ هەڵکێشی' کۆما (وێرگول) ێکی داناوە. ئاخ هەڵکێش بکەری ڕستەکەیە.

پاکوو: پاکتان

سەلاح ئەندێشی: دەبێ بە شێوەی سەلاح ئەندێشیی واتە وەک چاوگ بخوێنرێتەوە بەڵام بە هۆی کێشی شیعرەکەوە /یائ/ ی دووهەم نانووسرێت و ناگوترێت.

بەحری عەرووزیی شیعرەکە:

رمل مثمن مخبون محذوف: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن


 

[1] .  ڕێکەوتە هەتاوییەکانم لەم سەرچاوەیە وەرگرتووە: عومەر فارووقی؛ "حاجی بابە شێخ سەرۆک وەزیرانی حکوومەتی میللی کوردەستان"، چاپی بەرێوەبەرایەتی چاپ و بڵاوکردنەوەی سلێمانی، ٢٠٠٨.

 

 

 

www.rojhalat.de / www.bokan.de