دهستهی نووسهران
شیعر و پهخشان
به ناوی کوردستانی گهوره .
ح. س. سۆران .
باغی ژین:
من له مهیدانی ئهدهبدا، رهخشی ههستم زین ئهكهم
ئاوی باغی شێعر ئهدێرم ، ئهشكی رۆح ئاژین ئهكهم
شاعیری دی عاشقێكن دیلی كهزیه و داوی خاڵ
من ئهوینی سهرزهمینم ، زهمزهمه و تهمرین ئهكهم
عاشقی شیو و شهتاوی شاخی شاهۆ و ئایهنم
كهی ههوای شار و شهقامی نهمسه و ماچین ئهكهم
خاوهنی جوانی بهیانی دهشتی بانی هۆبهتووم
كهڵكهڵهی سهیران و گهشتی ئامهد و ئهفرین ئهكهم
مهشق و تهكلیفی شهوانهم، دهرسی عیشقی زێدمه
عهكسی كوردستان ئهكێشم، سهیری باغی ژین ئهكهم
لاگری شهرم و یقاری شۆخ و شهنگی خێڵهكیم
كهی نهزارهی كیژی پهنكی لهندهن و توورین ئهكهم
تا ئهدیبی چون وهفایی و قانیع و نالیم ببێ
چی له ئهشعاری وهزینی گۆته و راسین وهكهم
شێعری ئیلیاد و ئۆدیسه ، بابهتی مام هۆمهره
مهیلی چیڕۆكی ئهوینی لاس و خاتوزین ئهكهم
بۆچمه ناوی دزێوی ههندهران و هاتهران
مهدحی نێوی جوانی زین و زایهڵه و زێوین ئهكهم
كێوی چون قهندیلی قنج و شاخی ئالانم ههیه
سهیری قوببهی كهلله قهند و قوللهیی بهفرین ئهكهم
دیمهنی داوێنی سهوزی پیڕهنهم من بۆچیه
سهیری شانۆی شهنگ وشینی چلچهمهی رهنگین ئهكهم
لاوی خوێنكاری بزانم رێبهری رێگهی منه
چی له تهكمیل و تهكامول، فهلسهفهی تهكوین ئهكهم
نامهوێ بیر و خهیاڵی لار و چهوتی لاوهكی
رێڕهوی تاهایه بیرم ، پهیڕهوی شهمزین ئهكهم
كاخی وێڕسا شوینهواری دهورهیی زۆرداریه
فهخری تالاری بهرینی قهسرهكهی شیرین ئهكهم
دهنگی ئاههنگی فهرهنگی بێمهزه و بێمایهیه
گوێ له بالۆرهی حهزینی ئهستی و بهنگین ئهكهم
باسی نهققاشی رهفایل ، كۆنه و دووپاتهیه
وهسفی نهخشی دهستی ناهید،پهنجهیی نهخشین ئهكهم
هۆگری ئههڕامی میسر و ههیكهلی ڤێنووس نیم
سهیری نووكی شاخی قیت و پهیكهری بهردین ئهكهم
زرقوبرقی زێڕ و زێوی لاوهكی بێ بایهخه
كهڵكهڵهی كهزیهی كهوانی كۆڵهكهی زێڕین ئهكهم
من له جێگهی دهسرهدهستی گهردنی دڵداری شهنگ
مهدحی ههوری دهوری دوندی كورتهكی ههورین ئهكهم
تا گهلاوێژی بهیانی رۆژی ئاسمانی شهوه
چی له سهییارهی بیانی، زوهره و پهروین ئهكهم
ههر له دهریاچهی مهریوان ، تا به ورمێ و گۆلی وان
باسی كوردی ئێرهوان و خهڵكهكهی لاچین ئهكهم
ئهز له قارس تا سیواس و بایهزید و جۆڵه مێرگ
یادی ههولێر
و قهڵاكهی شارهكهی دێرین ئهكهم
فهخری كورده شوێنهواری غاری كۆنی فهخرهقا
ئافهرینی دهست و پهنجه و مرخی پۆڵایین ئهكهم
چونكه دهریا لهم ههرێمه ، دهستنهكه وتهو قاتیه
كهشتی هیوا رهوانهی بهحری دهشتی شین ئهكهم
ئهچمه بانی عهرزی تهرزی شاخی سهربهرزی تهته
سهریری ههورامانی تهخت و پاوه و ههرسین ئهكهم
هێنده خۆشه سهیر و گهشتی هاوینانی سهرچنار
ههر له پایزڕا به تاسه چاوهڕێی هاوین ئهكهم
زۆر له مێژه دائهشۆرم ، خوێنی سووری دڵ به ئاو
تازه هێشتا زهممی خوێن و شۆڕشی خوێنین ئهكهم
بۆیه وشكه دێمی مووچهی خاكه پاكه چاكهكهم
چون له چاوانهی سوروشتا، باڕنی ئهسرین ئهكهم
من كه تۆقیوم له تۆقهی مووشهكی ئیسكات و میگ
كوانێ باسی تاقوتۆق و تهقتهقه و تۆقین ئهكهم
ئێمه كوردین عاشقانی باڵی سیمورغی سوڵح
بۆچی وهسفی دێوی كێشهو قار و تۆڵه و قین ئهكهم
تهقتهق و نهوتی شنۆیه دهر ئه هێنم من له كان
چاوهدێری نهوتی شاه و دهشتی خانهقین ئهكهم
نهوتی دهوری بابه گوڕگور ، بهرههمی كهموێنهیه
دهوڵهمهندم، باسی مافی گازهڵ و بهنزین ئهكهم
مێزۆپۆتامی كه واتهی بهینی دو ئاوان ئهدا
ههم له مهشریق،ههم له مهغریب،هێزی لێ دابین ئهكهم
سهددهكهی بۆكان و دۆكان ،ئاوی دو چاوی منن
بهم سروشكه،خاكی خهڵكی، پڕگوڵ و نهسرین ئهكهم
گهرچی گوڵخانهی سروشته ، دهشتی پانی شارهزوور
بۆ لهباتی چهپكی مینا ، راوی چاڵی مین ئهكهم ؟
گهر بهههشت جێی پیاوی ئهبلهو چڵكن و بێكارهیه؟
ئارهزوی قاری جهههننهم ، ئاگری پڕتین ئهكهم
گهر نهزانی و بێشعووری ، بهڵگهیی دینداریه؟
حهز له كوففاری بزان و عالمی بێدین ئهكهم
فاتیحا بۆ ئێدیسۆن و ئههلی بهیتی رۆشنی
زیكری دینام و تهوژمی موعجیزهی توربین ئهكهم
كوردی خۆراسان و جابان ، تێكهڵی باكوور ئهبن
پشت له ئهفسانهی قهزا و رو له تێكۆشین ئهكهم
چزله ههركهس دهم له جێی ئهودهسبهجێ سهنكۆپ ئهبم
هێنده خوێنپاكم ، به عهینی ههر له مێشهنگوین ئهكهم
كوردی ئاوارهی وڵاتان ، دێنهوه بۆ زێدی خۆ
سهنعهت و زانست ئههێنن، چاوی ناحهز هین ئهكهم
چونكه پڕ چینی نیشانهی مهینهته ، نێو چاوی من
چاوهڕێی دادی جیهانی و كۆمهڵی بێچین ئهكهم
مامه شهیتانیش به كوردی فاتیحه و دۆعا بكا
من له پشتی نوێژ ئهخوێنم ، وهك عهرهب ئامین ئهكهم
گهر خودا عارهب نهژاده و شارهزای كوردی نیه
شهرته نوێژی بۆ نهخوێنم، دوژمنی ئایین ئهكهم
خێڵی ئهڵڵاه و ئیلاههی نێر و مێو و كهسنهدیو
لێو و زارم دائهدوورن، وسكوتی سهنگین ئهكهم
كاتێ جوانی وخوشهویستی،عهیب وشهرمه وشوورهیی
عاشقی شهیتانی مهرگم ، زیندهگی نیفرین ئهكهم
ئهچمه مهیخانهی سهداقهت ، بۆ توافی مهیفرۆش
چش له بوتخانهی ریا و باوهڕی نهنگین ئهكهم
ئهسڵهحهم پێنووسی دهسمه، سهنگهرم سهفحهی كتێب
خوێنهری رۆمانی عیلمم، خزمهتی زانین ئهكهم
من كه نهنكم ئهردهڵانه و باوه گهورهم موكریه
نوختهیی پهڕگاری كورد م و خهتتی گه تهبیین ئهكهم
با خودا بۆ خۆ نهتاشین ، ههم به تهشوێ و ههم به بیر
وهسفی هێزی كهمنهزیری( شین )و (میم) و ( سین)ئهكهم
هێنده هۆنهر باسی كهزیه و پهرچهمی سهر خاڵی كرد!
حهسرهتی بهیداغی كورد و پهرچهمی رهنگین ئهكهم
بۆ بهدهستهێنانی مافم ، دهچمه سهر دوندی خهبات
شارهوانی شاری شێرم ، ههر له هۆشیمین ئهكهم
له وڵاتی كۆنی مندا ، كه غهریبه خانهخوێن
هینده هیچكاره و غهوارهم ، ههر له خهڵكی چین ئهكهم
زێد ئهبێ پان و پتهو بێ ، نهك كولۆر و لابهتاڵ 55
تێزی پان ی كوردهواری راڤه و تهدوین ئهكهم
ههر پهلێكم دهردی جوێیه ، جۆربهجۆره دهرده كورد
له تهواوی پیج بهشمدا ، پهلپهله ناڵینهكهم
بۆ مهحه كلێدانی خهڵكی، تاقه باسێ بهس نیه
من به كێشانهی تهرازو ، خێر و شهڕ تهوزین ئهكهم
زهممی جننی خۆپهرهستی و مۆكڵی خۆبین ئهکهم.
ئهبمه ئهستێرهی پچووکی کاکهشانی روونی خهڵک ،
جهرگی تاریکی ئهپێکم، شهوقی گهش دهستچین ئهکهم .
ئهز له جێگهی پیاوی پیسی خاوهنی ریش و عهبا ،
لاگری عیسانی پاکی لایک و لادین ئهکهم .
هۆگری ئایینی کوردی و یاری یارستانه دڵ ،
حهز له فهرههنگی یهزیدی و شێعری شاخۆشین ئهکهم .
نوخته نوختهی ئهم ههرێمه جێی برینی گوللهیه ،
بۆ کۆتانی تۆپ ومووشهک،ههرله هیندوچین ئهکهم .
باوهکو قهلبم به جارێ غهرقی خوێناوی غهمه ،
من له جێگهی تۆڵه سهندن، عهزمی دڵشۆرین ئهکهم .
بۆ بهیانی خۆشهویستی دهشت و کوێستانی زهمهند،
شامهمێکم بێ محابا، وهسفی عهشقی زین ئهکهم.
هۆنهرێکی قارهمانم ، شێعرهکهم بۆمبی گهله ،
بۆ تهقانی شێعری سهوتی، ههر له مۆتهی دین ئهکهم .
بۆ دهمانی ئاوری ههست ، ههر له نهفتالین ئهکهم .
فهلسهفهی { کهچ ئهز یو کهن کهچ} ، مهزههری بێدادیه ،
پهیڕهوی رێبازی بهرزی کۆمهڵی بێچین ئهکهم .
رێگهی ئاسن ئهچێته شاخی ههورامانهوه ؟
کامه رێگه ، ئێستهکانێش هێستره ماشینهکهم 69
شێعرهکانم ئهشكی رۆحن ،تێك ئهدهن بهندی ستهم
عاشقی هاڕهی چهماوم ، چاوهڕێی بارین ئهكهم
چونكه ئهجداد م له خهودا ، ژینی خۆیان برده سهر
لانهواز و بێوڵاتم ، وشكه باغی ژینهكهم
باوهكو نهخشهی گهڵاڵهی ماڵهكهم پێنج خشتهكین
بۆ له خۆڕا باسی چوار و هۆدهیی چوارین ئهكهم
ورچی قوتبی خێرو بێری بۆ گهلی كورد قهت نهبو
ههستی زرمهی نالهباری چهكمهیی پۆتین ئهكهم
نه هومێدم فاچ و فیچی پیرهرێوی توولهكه
نه چهواشهی داشداری مهسكهو و پێكین ئهكهم
ئهز هومێدم دهستوبازوی پاڵهیی كورده له كوێ
تازه باسی داسی خاسی كاكه ئهستالین ئهكهم
دانهوێڵه و رسق و رۆزیم زوو به كووپهی گهوره بوون
ئێستهكانێ ئینقیلابیم، شۆڕشی كۆپین ئهكهم
كوانێ زێدم مارهیی پینچ دایكی پیاوی بێژوه؟
گهر كه وا بێ ، باوهگهورهم بۆ ئهمه تهحسین ئهكهم
كوردی كرماشان و ئیلام ، قهلبی كوردستاننمن
من به پێناسهی لهك و لوڕ،ههست به خۆناسین ئهكهم
تاكو چارهی خۆ نهنووسم ، ماڵێ سهربهستم نهبێ
باسی ئهنفال و ههڵهبجه و حهبس و ههڵواسین ئهكهم
مهقسهد م ههوراز و بهرزه ، رێگهكهم لێژه و درێژ
چاوه رێی هاوالی ژیر و رێبهری رێبین ئهكهم
تاوێ تازی و تركی كێویم ، جارێ فورس و ئهرمهنم
ئهز كه كوردم!زهممی حوققه و جهعل و داتاشین ئهكهم
ئهركی رزگاری وڵا تم ، خهت و رێنووسی ئهوێ
لاگری یهك خهت و شێوهی كۆشش و نووسین ئهكهم
قارهمانی بهرزی مێژوم مستهفا بارزانیه
یادی سمكۆی جوانهمهرگ و پێشهوای پێشین ئهكهم
تامی خۆشی شهكری كوردی جهوههری دڵسۆزیه
تف له خوێنتاڵی فسۆس و تاڵ و ناشیرین ئهكهم
من كه مهجنوونێكی كورد و لهیلهكهم زانایه ، كهی
حهسرهتی شاكاری ژان و كردهوهی ئۆشین ئهكهم
پێم ئهڵێن لاوازه هێزت ، بۆیه سامانت نیه
دهردی من بێفێڵیه ، كوا دهقدهقهی دۆپین ئهكهم
وا ڕهش و تاریك و لێڵه ،گیاڕهشی شهوگاری كورد
ئارهزوی رووخانی ئاسۆ و شۆڕشی رۆژین ئهكهم
خۆشهویستی ئهم ههرێمه وهك گڕووهی خوێنمه
كوانێ نهزمی دڵ ئهگۆڕم، عهزمی رێگۆڕین ئهكهم
هێند درۆ كوتراوه بۆ من ، گوڵ كر اوه به دڕو
چهپكه گوڵ ژاكاو و سیسه ، ههر دڕو گوڵچین ئهكهم
شێعرهكانی مامه قانع ، مووبهمو حاڵی ئهبم
دهمكوتی عیسانی كاس و خوێنهری شهرمین ئهكهم
تاقه جاشی خاكی نۆڕوێژ دهنكه كیسلینگێ بوه
من بژاری دڕكهجاڕی (جیم) و (ئهلف) و ((شین) ئهكهم
بهینی بهستووین وهكو سهد ، تیغی دیواری سنوور
ئارهزوی رووخانی تیغهی دووههمی بێڕلین ئهكهم
كێ ئهڵێ عیشقی ولاتم مهزههری بێدینیه؟
من كه دستنوێژی توافی باڵهك و بادین ئهكهم
بۆ بڕینی رێی نه جاتم ، لاقی پۆڵاییم ئهوێ
كوا هومێدی داره داره و رهوڕهوی دارین ئهكهم
جابه رسمی به رهسمی چاوهزاری خاكی پاكی مهوتهنم
رهسمی ئهسپهندهر ئهكێشم،چهپكی گوڵ پهرژین ئهكهم
خۆشهویستی ئهم ههرێمه مهزههبی سۆرانیه
فهلسهفهی واژهی محهببهت رۆژ و شهو تهڵقین ئهكهم
ح . س. سۆران
تێبینی : خاڵه رهشبینه کانی ئهم هۆنراوه یه ، سهبارهت به باشووری کوردستان نیه ، چون ئهم ناوچهیه تا ئهندازهیهک ئازاد کراوه و لهگهڵ پارچهکانی دیکه تۆفیره ههیه .
ههی مهی(1) ( هۆنراوهی مێڵۆدیك) :
مهیفرۆشی بێ پهرۆشم !پڕ به دهم ههی مهی بكه
بهیتی مهینۆشی لهبهركه،رۆژو شهو دهورهی بكه
رو له خهڵكی مهی پهرهست و هێدی و بێوهی بكه
بۆ فرۆشی كاسهیی مهی،به هبه هو ههی ههی(2) بكه
ههل چهلێكه،پیاڵه تێكه، سهرپڕی بادهی بكه
ههر كهسێ ئهفكاری مهی بو،ههر به مهی گهورهی بكه
كاڵهبهی ! میزرابی(3)كهسكت ههڵگره بهو تارهوه
فهوجی مهوجی نۆت بنێره ، گوممهزی دهووارهوه
داخی قهلبی خۆت بڕیژه ، ههرچی بو، مهیشارهوه
تا مهلهك له سهر سهفینهی كهوكهب و سهییارهوه
بێن له كۆلی دهن ، به دهسرۆكه و كڵاوی لارهوه
تۆش كه سهر چۆپی بگێڕه و داوهتی مهی تهی بكه
پۆلی خێڵی كیژه حۆری جامه تهنگی شۆخ و شهنگ
غهرقی پامووره و پیاسه و پرپره و پاره و پهرهنگ
مهستی ههستی جامی خهستی شۆڕهمهی خۆش ئاووڕهنگ
رێژهری ئهشكی ئهوینی وهك شهتاوی مهنگی مهنگ
بێنه كۆڕی مهیگوساران ، ههڵپهڕن به دهنگی چهنگ
تۆش لهسهر بهی مهی بنۆشه ، دهی دهی و كهی كهی بكه
ساقی و سۆران و موتریب ، گهر لهگهڵ مهی یهككهون
نهچنه كۆڕی ئهو كهسانهی هۆگری خهونی شهون
غهیری باغی رهز نهنێن و غهیری هێشو نهدرهون
ههستی شێعری شۆڕه كیژی چاو خهواڵو بشنهون
مهی بگێڕن ، نهی بژێنن ، بهی بچێژن ، نهسرهون
شاددانی غهم بكێشه و ریشهكانی پهی بكه
(1) ههی مهی = وهراو مهی = مهی دهفرۆشم !.
(2) بههبههو ههی ههی = تهبلیغ = تاریف .
(3) میزراب = ئهو ئامێرهی ،تاری پێ لێ دهدهن .
سهقز
سهقز ئهی شاری میژویی له مێژم
سهقز ئهی خاوهنی میژوی درێژم
ئهتۆ بوی نیشتگهی تهختی دیاكۆ
دیاكۆی ئیمپهڕآتووری گهلی تۆ
دیاكۆی خاوهنی نا و و نیشانه
قهڕاڵی گهوره هێزی ئهو زهمانه
له دهشتی زێڕی تۆ زهردهشت ژیاوه
له دوندی تۆ گڕی ئاگر گڕاوه
به هێزی بیری رووناكی ئهویستا
خهڵك حاڵین و دهروهستن ئهوێستا
خدهی پاك و وتهی پاكی مهشوورن
ئهوهی وابن ، له كاری بهد بهدوورن
تهلاری زێویهت ناوی بهناوه
قهڵایهك بو ، لهوێ مانی ژیاوه
كه مانایی دهڵێن خهڵكی ئهوێ بوون
مانا وهیه ، كه مانیش ههر لهوێ بوون
به هۆی ئهنتیكه كۆنهی ئهوێوه
وڵاتی مه وهها نێوی به نێوه
له مووزهی لهندهن و بێڕلین و تاران
له پاریس و له باقی گهوره شاران
ههچی جێیهك دهچی ، مهشهووره نێوت
ههموی پڕیه ، له ئهڵماس و له زێوت
له ئاساری به نرخی گهوههرینت
له مێژوولكه و له پێشینهی بهرنت
ئهوهی شوێنه به سامانت غهنی بو
فهقهت سهققز له بهشدا بێبهری بو
له زیندان و له قهسری شیسی سهردار
كه ههڵكهوتون له نێو مهڵبهندی ههوشار
سهدان شا وهك سولهیمان لێی ژیاوه
له مێژودا ، ههموی شهرحی دراوه
كهرهفتوشت كه ئهشكهوت و قهڵایه
له مێژودا، كهلایه و سهرمهڵایه
له كاتێكدا وڵاتێ سهربهخۆ بوی
سهرۆكی ئهم ههرێمانه ئهتۆ بوی
ئهتۆ هاوشانی كهلده و رۆمی كۆنی
وهها كۆنی ، كهسێ نازانێ چۆنی
ئهوندهت باسی مێژویی له لایه
كه باسی ئهو، له دهست ئهم باسه نایه
له پاشا دین ی ئیسلام هاته ماڵت
محهممهد بو به مێعماری خهیاڵت
ئهتۆی زێدی گهلێ پیاوانی گهوره
ئهتۆی مینگهی ئهمی ر و میری دهوره
خهڵیفهی ئهستهمووڵی نوێنهری دین
كه دینی كرده گهپجاری گهپ و قین
خهیاڵی خاوی كهوته نێو خهیاڵهو
به ئهركان و به تۆپ و هێزی زاڵهو
به هێرش هاته سهر ئهم خاكه پاكه
كه دیلی كا ، ههمو ئهم خهڵكه پاكه
دڵۆڤانێ به ناوی سهیفهدین خان
ئهمیری سهققز و جێی رێزی ههموان
له هۆزی ئهردهڵان و خێڵی شازت
له زومڕهی خانهدان ی سهرفهرازت
بهریگرتن به تهگبیر و به نێزه
مرۆڤی وا، به حهق بهرز و بهڕێزه
بهڵام ئهركان به فێڵ و حوققهبازی
به پیلان و دهسیسه و فێڵهبازی
به ناوی دین و ئایینی خوداوه
له پش پهردهی فڕ و فێڵ و ریاوه
لهداری دا ئهمیری مهزنی كوردان
غهمینی كرد ، جهحێڵ و پیر و وردان
ئهگهرچی دوای ئهوهش سهركوت كراوی
بهڵام سهققز! ئهتۆ ههر مای و ماوی
حهماسهی شێرهژن ، هی پاشهرۆكه
خهباتی گینفیدایی ههشت سهرۆكه
سهرۆكی ههشت سهروكت هێند بهناوه
كه سالاری به بهژنی ئهو بڕاوه
ئهمینی ئهسعهدیش ناوی دیاره
سهدیقی ئهسعهدیش گهورهی دیاره
له بهستێن و له شانۆگهی هونهردا
له لیباسی فهخری گوردانت لهبهردا
له ئاسمان ی هونهر ناهیده بهرزه
له میڕڕیخه و كهچی ناهیدی عهرزه
ئهوی دی نهخشی وهك دهستانی مانی
بهوهو بهنده ، هونهر مان و نهمانی
برای زێزێ له نێو كوردا مهشوورن
نهشهی ژینن، قهوامی قامی شوورن
دهزانی شوێنهواری كاكی زاری ؟
گوڵستانه له وێژهی كوردهواری
چهنێ جوانن گوڵی شێعری خهمینت
ئهدیبی جوانه مێر و دڵحهزینت
له زانادا ، رهفیع و دهوڵهمهندی
وهها بهرزی وهكو كوێستانی لهندی
نبووغی شێخ حهسهن ، پیتۆڵی گهوره
گهلێ فهخره له بۆ زانستی دهوره
خهتی دهستی وهها تاق و سهلیسه
كه قوڕانی له دنیادا، نهفیسه
سهرهپیاوت ههمو روون و بزانن
دژی جهرده و چهته و لات و دزانن
ژنانت خاوهنی دهرك و خهیاڵن
نممونهی كوردن و كان ی كهماڵن
كوڕانت قارهمانی بێنیشانن
له رێی عیلما ئهكۆشن، بێوچانن
كچانی تۆ رچهی ژیلایه رێیان
له جێی پهرچهم ههمو ئاڵایه پێیان
ههرێمی تۆ به دیمهن وهك بهههشته
چیایه ، بهندهنه ، گوڵزاره، دهشته
وهنهوشهت خێڵگهیه بۆ لۆ و وهنهوشه
بههارانه لهبهر شینی وهنهوشه
ههوارگهی نهكهرزۆزت تهرز و بهرزه
له بهرزیدا ، دهڵێی سهربان ی عهرزه
كهلی خانت له رۆژاوا چهقیوه
كهسێ شانۆی وهها شهنگی نهدیوه
ئهمه نهختێ له ئهوسافی ئهتۆ بوون
ئْهوانهی بوون ، له بیری من وهكو بوون
سهقز ئهی لانكی فهرههنگ و مێژو
ئهرێ ئهی گهورهشاری سهردهمی زو
ئهوێستاكه وهكو پێشو نهماوی
به یهكجاری وهپشت ی گوێ خراوی
له بهرچی خهڵكهكهت بێ بێكار و بارن؟
كز و دهستهنگن و رووت و ههژارن
زمانی ژینهوهر ئازاده پاكی
له دهریایی و له بۆشایی و له خاكی
تهنانهت كوندهبووش كوندی ئهخوێنێ
فهقهت كورده ئهبێ كوردی نهخوێنێ
ئهدییبت پاكی ئاواره و ههژارن
شپرزه و بێكهس و ههردی و پهژارن
خهڵاتی نووسهرت بهرههم دڕینه
میداڵی هۆنهرت رۆزی بڕینه
گۆرانی و بهسته و لاژه و مهقامت
حهماسه و هۆره و بهیت و كهلامت
دزیویانه دزانی چهشنی تاتلیس
له بهغداوه ، ههتا ئامێ د و بتلیس
هونهرمهندت غهواره و بێپهنابه
رهفایل بێ ، كهساس و كهمبههایه
ئهدیب و نوسهرت بۆ دائهتاشن
لهوهی بێمایه و هین و قهلاشن
ئهمه پاكی نهخۆشی دهرده كورده
پهتایه ، هی زله و منداڵ و ورده
له جێیهك نا ، له پێنج جێ ههر وههایه
مرۆڤی كورد ، غهواره و بێبههایه
لهبهرچی كاری خۆت پێناسپێرن؟
رهئیسی تۆ له شارانهو ئهنێرن؟
له نێو تۆدا ، مهگه ر قهحتوڕڕیجاله؟
مهگهر چی كهمتره ، قاله له ناله؟
له مێژه پێی وتووین مامه پیرێ
(بهدهستی خهڵك بهتهنیا مارئهگیرێ)
وهرن چارهی بكهن ئدم دهرده پیسه
دهنا كارو ههموی ریس و گوریسه
پهرهی زانست عیلاجی دهرده كورده
دهوایه و مهڵههمی كوردانی گورده
دهسا ، بێن و بخوێنن ، ههر بخوێنن
به رۆژ و شهو وشهی زانست بچێنن
گهلی زیندو، گهلێكه خوێندهواره
له تێكنیك و له زانینا تهیاره
گهلێ ، كه باسهواد و باسرووره
له دنیادا، له گش كۆسپێ بهدووره
چهكی كاری رمی پێنووسه ئێستا
مهیانی شهڕ پهڕهی رێنووسه ئێستا
سروودی جهنگ گهشهی رێنووسه ئێستا
پهری زانست كچی ڤێنووسه ئێستا
له مهیدانی ژیانا بیر و تهگبیر
بڕشتی زیاتره ، تا شیر و تا تیر
دهسا رابن ، به سۆرانی بخوێنن
بهرهی خهوتو له خهوتن ، راپهرێنن
حهوت (7) :
تاوێ تهسكه ، تاوێ پانه ، تا بڵێی جۆرجۆره حهوت
تاوێ تاڵه ، تاوێ كاڵه ، گا رهش وگا بۆره حهوت
تاوێ لاره ، تاوێ رێكه ، تاوێ لهڕ ، تاوێ قهڵهو
تاوێ نوقمه، تاوێ دیاره،كهشكهش و نۆرنۆره حهوت
گهر به پیتی (رێ)گهیشت و دهرفهت و جێگهی نهبو
دهیكوتێته ژێر تهنیشتیی و لێ دهبێ به هۆره حهوت
وهك كڵاوی مامه ههمزه ، دیكهنه سهر پیتی (لام )
دهنگی نهرمی پێ دهگۆڕێ و دهیمژێ وهك خۆره حهوت
شین و واوهیلا به حاڵی پیتی (واو) ی حهوت لهسهر
قوڕبهسهر، قرخهی دهنووسێ و دهنگهكهی وهك(بۆره) حهوت
چهشنی چێرگ ،كاتێ نیشته سهر هێلانهی پیتی ( ی )
دهنگی خاو و خێچ دهكا،چون كاروپیشهی زۆره حهوت
تا به كهی ههر(حهوت ) بنووسم،ئهوی خودای حهوت ئاسمان ؟
دهنگم گهییه حهوتهوانان ، هێنده كاری زۆره حهوت
مهڵههمی ئهم دهرده وایه ، خزمهتی كیبۆڕد بكهین
كوشتنی كات و تهوژمه،وهك چرای بهر خۆره حهوت
ئهی ئهدیبان ! بێنه مهیدان ، بۆ عیلاجی دهری حهوت
زامی حهوته دستی سۆران ، نووسهری ناسۆره حهوت
دایك:
دایكی دڵسۆز ، جێگهی رێزم
مایهی ژینم ، هێز و پێزم
لهبیرم دێ ، به منداڵی
به ساوایی و كرچی و كاڵی
شیرت دامێ ، شیرێكی پاك
گهورهت كردم ،به بیری پاك
شهونخوونی و دهردی سهری
ههتا بهیان ، به خهبهری
قارهمانی شهو بێداری
چرای رووناكی رزگاری
له سبهینێ تا ئێواره
پات پێ گرتم ،داره ،داره
پهرهستاری نهخۆشیم بوی
جێی ئاوات و دڵخۆشیم بوی
پهری جوانی ، خۆشهویستم
به گیان و دڵ ئهتپهرهستم
رات ئهژاندم تا بهیانی
فریشته بوی ، نهم ئهزانی
قارهمانی شهو بێداری
چرای رووناكی رزگاری
فێرت كردم ، دایه و باوه
پێت ناساندم ، ئهوهی باوه
پاراستمت له مهترسی
ناته مێشكم ، گهلپهرهستی
چهند گێڕامت به پشت و كۆڵ
ناتمه باوهش بێ بۆڵهبۆڵ
بهههشتم بو، داوێنی تۆ
ههستی بهرز و خاوێنی تۆ
قارهمانی شهو بێداری
چرای رووناكی رزگاری
بهزمی مهیخانه :
به هاوڕێی چاونهخۆشان ، چوینه كۆڕی مهینۆشان
گهینه رزی مهجلیسی، مهستان و چاو خوماران
شانۆی بهزمی مهیخانه ، وهك چیمهنی گوڵخانه
ئهیخسته كهیف و خۆشی ، نهخۆش و دهردهداران
ساقی به لار و لهنجه ، به نازی دهست و پهنجه
بیساتی مهی ئهگێڕا ، له بهینی دۆست و یاران
مهزهی شهڕابی تاڵی ، ماچی دو لێوی ئاڵی
پهلكهی شێواوی كاڵی بو به داوی ههژاران
من و دڵبهر به مهستی،بوینه جهزبی ئهلهستی
خوماری عیشق و مهی بوین ، به گوێرهی بێقهراران
سۆران نهچیری داوه ، گیرۆده و دڵنهماوه
له سای تیری نیگاهی ، گهیی به دهردهداران
پڕشنگ:
ساڵی 1963 ی زاینی ، هۆنراوهیهكم نووسی له ژێر سهردێڕیئامۆژگاری پڕشنگ دا ، كهوهرزی پایزی 1966، له كتێبی دیوانی سۆران دا ، كه ههوهڵین دیوانی شێعری من بو ، چاپ و بڵاو بوهوه . دیوانی سۆران ، ههوهڵین كتیبی كوردی بو ، كه له وڵاتی ئێران ،به ئهلفوبێی كوردی دهردهچو . من ئهم شێعرهم بۆ پڕشنگی كچم نووسیبو ، كه له ساڵی 1960 دا ، له دایك ببو و بریهتی بو ، له هێندێك ئامۆژگاری باوكێكی 23 ساڵه ( كه خۆم بووم ) بۆ كچێكی سێ ساڵه ( كه پڕشنگی كچم بو ) . دهقی هۆنراوهكه ئهمهبو :
ئامۆژگاری پڕشنگ :
رۆڵه پڕشنگ! ئهی كیژۆڵهی ورد و ژیر و لاوهكهم
چووزه خهڵفی چۆۆكهڵانهی ژینه پڕ گێژاوهكهم
شێعرهكانم گوێ بدێره ، هێزی ههستی چاوهكهم
تابڵێن پڕشنگ بزانه و شایستهی باوانیه
رۆڵه پڕشنگ!ههر بخوێنه ، زۆر بهرێزه خوێندهوار
پلله ، پلله ، رایبوێره ، مهكتهبی دێهات و شار
تا ئهبیته هۆنهرێكی رێك و پێك و هۆشیار
تا بڵێن پڕشنگ به زهینه و نابیغهی دهورانیه
رۆڵه پڕشنگ ! ههڵمهواسه،جاجیله و بهرمووری زل
قهت كهڵانه دامهدووره و مهیكه دهست و مهیخه مل
خوت مهڕازێنهو به بۆنهی ، دیمهشۆره و خهنهو كل
تا بڵێن پڕشنگی موكری ، خۆی ئیلاههی جوانیه
رۆڵه پڕشنگ! باسی ئاڵ و شهوه و دێوهزمه مهكه
گش پڕو پووچی بهتاڵن ، سهیری ئهم بهزمه مهكه
خووخدهی دهورهی نهزانین،تۆقهت ئهم نهزمه مهكه
تا بڵێن پڕشنگ بهههسته و بیروڕای یهزدانیه
رۆڵه پڕشنگ !قهت به حوققهی جادوگهربڕوا مهكه
ژینی چاك و بهختیاریت ، له ساحیر داوا مهكه
نهك بڵێی یاسایه كۆنه - كۆنیش بێ تۆ وا مهكه
تابڵین پڕشنگ قهوارهی ههیكهلی چازانیه
رۆڵه پڕشنگ! چاوی چاوم ، تۆ به گۆتره شو مهكه
قهت تهماعی شوغڵی زاوه و دهوڵهتی خهسو مهكه
گهر كه بیرت هاوتهرازه ، چرتهیهك سێودو مهكه
تا پڵێن پڕشنگ دروشمی مهزههری ئینسانیه
رۆڵه پڕشنگ تاكو دهكرێ ، خزمهتی كۆمهڵ بكه
چاكه خوازی زهحمهتكێش به و حهزی تهممهڵ بكه
ئافهرینی هی به كهڵك و دهمكوتی ئهنگهڵ بكه
تا بڵێن پڕشنگ قوتابی ، فهلسهفهی سۆرانیه
مانای بڕێك له وشهكان :
حاجیله ، بهرموور ، كهڵانه = سێ خشڵی ئافرهتانهی كوردی .
دیمهشۆره ، خهنه ، كل = سێ كهرهسهی رازاندنهوهی ئافرهتانهی كوردی .
ئاڵ ، شهوه ، دێوهزمه = سێ چهشن شتی ترسێنهری منداڵانهی كوردی .
چرته = سانیه .
دوای ئهوهی كه ئهم شێعرهی سهرهوه ،ساڵی 1966 ی زاینی، له كتێبی دیوانی سۆراندا چاپ بو و بڵاو كراوه ( بڕوانه بیبلیۆگڕافی ماموهستا مستهفا نهریمان ) و چند ساڵێكی پێچو ، دهیان كهسی كوردم دی ، كه دهیانوت ” ئێمه هۆنراوهی ئامۆژگاری پڕشنگ مان زۆر پێ باش بو ، ههر لهبهر ئهوه ،كچێكمان بو ، به خۆشی ئهو هۆنراوهی تووه ، ناومان ناوه پڕشنگ ”. منیش ههمیشه ،پێنووس یا كتیبێكم به دیاری داوه بهم چهشنه پڕشنگه زۆر خۆشهویستانه ، كه هێندێكیان ئێستا نزیكهی چل ساڵیان تهمهن ههیه . بهڵام ، یهكێك لهو پڕشنگه زۆر بهرێزانه ، كه نزیكهی مانگێك لهمهوپێش دۆزیو میهتهوه و بۆ خۆی هۆنهره و كتێبی كوردی چاپ كردوه ، داده پڕشنگی سۆفی زادهیه ، خهڵكی خانێ ( پیرانشار ) . ئهم داده پڕشنگه ، بۆ من پڕشنگێكی یهكجار زۆر تایبهته ، چون دهڵێ ” من بێجگه لهمهی كه به ناوی هۆنراوهی پڕشنگی تۆوه ناوم نراوه ، خۆشم خۆم به هۆنراوهی تۆ دهزانم ” . منیش داده پڕشنگ سۆفیراده به فرمێسكی رۆحی خۆم دهزانم ، چون له پڕشنگی نیو هۆنراوهی پڕشنگ ، پڕشنگدار تره .
ئهگهر لهم چهشنه پڕشنگانهش ههن ، كه هێشتا شانازی ئهوهم نهبوه دیاری
پڕشنگانه بدهمه خزمهتیان ، تكایه به پۆستی ئێلێكتڕۆنیكی
soran909@hotmail.com ، لهگهڵ مندا پهیوهندی بگرن ، تا خێرا به مزگێنی ئهوهی
كه له جێگهی ناوی عهرهبی، فارسی ، تركی و شت ، ناوی رهسهنی كوردی
پڕشنگیان لێناون ، دیاریه كوردیه پڕشنگانه كهیان بۆ بنێرم .
به هیواشم ، خۆینهرانی خاوه بیر ، ئهم نووسراوهیهم وهك كهرهسهیك له
خزمهت دۆزی گشتی كورددا لێ وهرگرن ، نهك كهرهسهی ئێگۆیزم .
رۆشنكهرهوهی ههردو جیهانه
له شهوهزهنگی تاریكی زوڵما
وشهی ئازادی جوان و شیرینه
دژی تاڵیه ، ههنگوینی ژینه
خهڵاتی عهرشی، یهزدانی بهرزه
هی گشت هۆزێكه،هی ههمو چینه
وشهی ئازادی مانای گهلێكه
هی ههر كهسێكه، هی ههر گهلێكه
ئهم وشه بهرزه ،سنووری نیه
هی ههر چهلێكه،هی ههر ههلێكه
تابلۆی زستان :
شهخته له شاخ و چۆڵهوه ، له دهشتی چۆل و هۆڵهوه
به پرپرهی سههۆڵهوه، سهرۆكی شاخهوانه ئهو
ئهلبورز له نووكی بهرزهوه، له دوندی بهرزی عهرزهوه
به تاجی بهفری تهرزهوه ، سهرداری بهفرهوانه ئهو
ههراز له جێی ههورازهوه ، له كۆی سیمورغ و رازهوه
به كۆڵێ بهفری تازهوه،خونكاری رێبهندانه ئهو
دهشتی پهموی وهڵاشمه ، له ژێر بهفر نوقم و گومه
ههتا قومی ، تێدا قومه ، لووسه وهكو ههسانه ئهو
كۆڕی قهل و قۆرینگ و قاز ، لهگهڵ گژهی باڕهشی جاز
ههوا ئهڵێن به سۆزی ساز ، ئۆڕكێسری عارفانه ئهو
ههتاوی زهردی بێ شهبهق ،به بێ بزه و به بێ رهمهق
له بن ههور ، وهكو تهبهق ، زیوهری ئاسمانه ئهو
هێڵهكی وردی ههوری تاڵ ، به زهبری قۆڵ و شان و باڵ
كهنوی ههور ئهكا بهتاڵ ، شهنگهر و ئاشهوانه ئهو
زریان له كێو و یاڵهوه ، به بارێ ناڵهناڵهوه
به سهمفۆنی خهیاڵهوه ، سرووشی نهغمهخوانه ئهو
كلیله بهفری كۆن و نوێ ، له لانسار و دهم نسێ
له گۆمی قووڵی بهفر ئهچێ ، ههوێنی بهفرهكانه ئهو
قهتاری كێوی سهر بهتهم،لهگهڵ فهلهك ئهگهن بهههم
چون وشتری سپی بهغهم ، به چهشنی كاروانه ئهو
لق و چڵ و ترۆپی دار ، كه رووته وهك لهشی ههژار
لهسهریه ، زوقمی بێژومار ، لوستێڕی دارستانه ئهو
جهلهی ئهسێره بێوچان ، له ههڵمهتی كزهی بهیان
ئهكهن مهله له ئاسمان ، گۆلاوی كههكهشانه ئهو
بهڕهی سپی زوقمی تهنك ،بزڕ-بزڕ ، دهنك- دهنك
وهكو لباد و كهپهنك ، رۆكێشی عهرزی پانه ئهو
جۆگه له شیو و دۆڵهوه به قاڕقاڕهی سههۆڵهوه
به دهممهك و دههۆڵهوه ، گهڕۆكی بێوچانه ئهو
سۆران به سیحری خامه هو ، به سهنعهتی كهلامهوه
به شێعری پڕپهیامهوه ، وێنهگهری زهمانه ئهو
گرنجانی :
(له زمانی دهروێش ههیاسهوه ) 1990
كڕیارێكی زۆر خاسم
بهزهوق و به ئیحساسم
كانی ههست و ئیخلاسم
بێ ماڵ و بێ ئهساسم
ئهمن دهروێش ههیاسم
گرانجانی ئهتناسم
×
جنسی گران مهفرۆشه
مهگهر نێو كهڵڵهت بۆشه ؟
نهسیحهت جارێ خۆشه
بهرگی غهزهب مهپۆشه
له دهستی تۆ ههراسم
گرانجانی ئهتناسم
×
مهشارهو رسق و كووتاڵ
پهنیر مهنێ پشت ههرزاڵ
رۆنی زهرد و زهنگ و قاڵ
مهنێره چاڵ له نێو ماڵ
له داخی تۆ ئهتاسم
گرانجانی ئهتناسم
×
لامهخه پوودری دهریا
كارتۆن مهنێ به بهریا
ماسی خهڵاتی دهریا
لێفهمهده بهسهریا
هێشتا ماوه حهواسم
گرانجانی ئهتناسم
×
بۆ یارهڵماسی و پیواز
سهف ساز مهكه وهك سهرباز
به خهڵكی مهفرۆشه ناز
مهمڕهقسێنه به سهد ساز
عاشقی یارئهڵماسم
گرانجانی ئهتناسم
×
مهكه فێڵ و چاو و راو
مریشك مهنێره نێو ئاو
گۆشتی نێری و بزنی زاو
مهفرۆشه به بهرخی لاو
رۆژێ ههڵتئهواسم
گرانجانی ئهتناسم
×
تۆ ورچی یا نههنگی
لهگهڵ خهڵكا به جهنگی
لهبهر لاری ئهلهنگی
سهقیل و بهرچاو تهنگی
لهدهستی تۆ كهساسم
گرانجانی ئهتناسم
×
تهریقی ناكێشی تۆ؟
وهباڵ ئهگریته ئهستۆ
سابوونی زبری بێ بۆ
ئهدهی له جێگهی شامپۆ
ئاپۆره نیم ، خهواسم
گرانجانی ئهتناسم
×
ئهندامێكی بێ كهڵكی
بێ كهڵكی چهشنی پهڵكی
تینو به خوێنی خهڵكی
كرمی ریشه و رهچهڵكی
كڕێارێكی حهساسم
گرانجانی ئهتناسم
×
دوایی بێنه بهم ئیشه
ریشهت مهبڕه به تیشه
پیشهت سهرپاكی نیشه
جهرگم مهده له شیشه
تارانی نیم بڵباسم
گرانجانی ئهتناسم
×
ساڵه و سۆران و ههیاس
له دهستت بوون گێژ و كاس
بهرشكست و ئاس و پاس
فرۆشتیان فهڕش و پڵاس
دژی ئیشی ههباسم
گرانجانی ئهتناسم
(له زمانی دهروێش ههیاسهوه )
خوێنهری دڵسۆز ! لهم بارودۆخهدا ، كه ئیعتیاد رۆژههڵاتی گرتوه ، ئهگهر دهكرێ ، ده نوسخه لهم هۆنراوهیه بڵاو بكهرهوه ، بهشكو ببیته دهرمانێك بۆ ئهم درمه پڕمهنرسیه . سۆران – 3/4/1382
ئهمن دهروێش ههیاسم
بهههست و به ئیحساسم
چاك و خراپ ئهناسم
دژی عیسانی كاسم
لاگری خولقی خاسم
×
ئهم وتانه ببیسه
مهڵێ ریس گورسه
موعتادی خویه پیسه
یهقین كاری ئیبلیسه
ژینت ئهچێ له كیسه
×
هیڕۆینی و حهشیشی
بهنگی و گهردی و قهمیشی
بهتاڵه كار و ئیشی
ههركهس خهریكی هینه
هین و مینی برینه
×
سهرنج بده تریاكی
شهمزاوه سیپهلاكی
ئهڵێی جرجه كهلاكی
بشكێنه حوققه و ماشه
ژیانی ساده باشه
×
نم نم ئهڕوا به پهله
دنیا لای قوڕ و زهله
رهوتی وهك رهوتی قهله
قنه ئهكا چهشنی كێچ
ئهبڕی رێگه به مارپێچ
×
پووكی رهشه وهكو خام
چاوی قووڵه وهكو جام
قهدی كووڕه وهكو لام
ئهڵێی كۆنه فیرعهونه
موومیاییه بهم لهونه
×
به عهینی پووره جهوه
چاوی حۆل و لهخهوه
شهوی رۆژ،رۆژی شهوه
ملی دائهچهمێنێ
ئهڵێی زوڕنا ئهژێنێ
×
كه مژ ئهدا له سیغار
دووكهڵ ئهكا به خهڵوار
دهس ئهكا به پشم و غار
لووتی وهك دووكهڵكێشه
گهروی سهرپاكی رێشه
×
ژینی جهفهنگ و جۆكه
بۆ جۆك وتن زۆر كۆكه
باوێشك و پشمه و كۆكه
دهوری ئهدهن به جارێ
زووخاوی دێنه خوارێ
×
پیتی سینی وهك شینه
لێوی بهبار و شینه
كاری ماتهم و شینه
بێ كهیف و بێ دهماغه
دنیا بۆ ئهو باتڵاغه
×
وهختێ وانێكی نهما
غهرق ئهبێ له تهما
چاوی ئهنوێ له غهما
چون كهڵهبای لاری
تۆڕه چاوی خوماری
×
لهشی چڵك و دژوێنه
پیس و خۆههڵكڕێنه
مهعدهنی بێن ومێنه
دژی سابوون و ئاوه
ئهڵێی له قۆڕ خراوه
×
رووخساری چهشنی بۆقه
چاوی كانی ریبۆقه
له ترسی دێیته لۆقه
گوێی كوڵكنه و ملی شل
دایم ئهكا قسهی زل
×
قهول و مهرجی بهتاڵه
درۆ بهسهریا زاڵه
قسهی گهپ و فیشاڵه
نزیكی ترس و خۆفه
ههرچی ئهڵێ بلوفه
×
رووناخۆش و نهمرچه
نێو چاوی مۆڕ و چرچه
دیمهنی چهشنی ورچه
دهستهوئهژنۆ ئهڕوانێ
وهك عهمتهری نستانێ
×
كاتێ مهنگ و خوماره
دنیا لهسهری باره
ژینی وهك ژاری ماره
وهختێ مهیلی له چهسپه
باوێشكی چهشنی ئهسپه
×
بێ شوغڵ و ئیش و كاره
بۆ كۆمهڵی سهرباره
ههرچی ئهخوا خهساره
چهشنی كارگی جهنگهڵه
بۆ كۆمهڵی ئهنگهڵه
×
به قهول ی پووره مێشێ
ههركهسێ هێن ئهكێشێ
ئازای ئهندامی بێشێ
سۆران نهچی به كنیا
غهرق ئهبی له بنیا
باغی ژین 2 :
من له مهیدانی ئهدهبدا، رهخشی ههستم زین ئهكهم
ئهز له جێگهی پیاوی پیسی خاوهنی ریش و عهبا ،
لاگری عیسانی پاکی لایک و لادین ئهکهم .
هۆگری ئایینی کوردی و یاری یارستانه دڵ ،
حهز له فهرههنگی یهزیدی و شێعری شاخۆشین ئهکهم .
نوخته نوختهی ئهم ههرێمه جێی برینی گوللهیه ،
بۆ کۆتانی تۆپ ومووشهک،ههرله هیندوچین ئهکهم .
باوهکو قهلبم به جارێ غهرقی خوێناوی غهمه ،
من له جێگهی تۆڵه سهندن، عهزمی دڵشۆرین ئهکهم .
بۆ بهیانی خۆشهویستی دهشت و کوێستانی زهمهند،
شامهمێکم بێ محابا، وهسفی عهشقی زین ئهکهم.
هۆنهرێکی قارهمانم ، شێعرهکهم بۆمبی منه ،
بۆ تهقانی شێعری سهوتی، ههر له مۆتهی دین ئهکهم .
ئهبمه ئهستێرهی پچووکی کاکهشانی روونی خهڵک ،
جهرگی تاریکی ئهپێکم، شهوقی گهش دهستچین ئهکهم .
بۆ دهمانی ئاوری ههست ، ههر له نهفتالین ئهکهم .
زهممی جننی خۆپهرهستی و مۆكڵی خۆبین ئهکهم.
فهلسهفهی { کهچ ئهز یو کهن کهچ} ، مهزههری بێدادیه ،
پهیڕهوی رێبازی بهرزی کۆمهڵی بێچین ئهکهم .
تێههڵكێشی هۆنراوهی (لهبهندیخانه)ی ماموهستا قانع:
(هۆنهر: ح.س.سۆران )
كوردهواری شهمعی جهمعه و شاعیرش پهروانهیه
كارهساتی مهردی ههرده، نهك بڵێی ئهفسانهیه
ئاخرین ماڵی ژیانم، كونجی بهندیخانهیه
ئهم كهلهبچه ، مهرههمی زامی دڵی دێوانهیه
نوێژی من زیكری وڵاته ، رۆژ شهو تهگبیر ئهكهم
پیتی رزگاری به كوردی راڤه و تهفسیر ئهكهم
زۆر دهمێكه چاوهروانی زڕزڕهی زنجیر ئهكهم
سهیری ئهم زنجیره كهن ، وهك زیوهری شاهانهیه
ههرچڵێ پهیوهست نهبێ و دهروهست نهبێ با ههرنهبێ
ئهو دهمه گهل بێغهمه ، كه هۆزی دڵسۆزی ههبێ
بووكی ئازادیم ئهوێ، خوێنم خهنهس بۆ دهست و پێ
عهڵقه عهڵهی پێوهنهم بۆ پڵپڵه و لهرزانهیه
گهر به ژیری تێبكۆشم ، رۆژێ حهتمهن زاڵ ئهبم
خاوهنی لیژنه و تهلار و كۆر و كۆز و ماڵ ئهبم
سهرفهرازی زێد و خزم و هاوهڵ و هاوماڵ ئهبم
گهر چی دوژمن وائهزانێ من به دیلی لاڵ ئهبم
با بزانێ كونجی زیندانم قوتابیخانهیه
پیاوی زانا تا بگیرێ ، ژیر و لێزانتر ئهبێ
ههستی سهربهستی و مهبهست گهشتر و جوانتر ئهبێ
بیری ئازادیم له زیندانا ، فراوانتر ئهبێ
وهسیهتێكه بۆ تهواوی قهومی كوردی بهشخوراو
ههر بخوێنن ، بیر بچێنن ، پیر و گهنج وكیژ و لاو
راپهڕینت خوێندنه ، پڕ جوربوزهی كوردانهیه
گرتنی رێبازی مهنتیق پیشهیی شهددادیه
حهبسی عهقڵ و بیر و باوهڕ مهزههری بێدادیه
گهرچی بێدادی به زاهیر خۆرهیی دڵشادیه
گرتن و لێدان و كوشتن عامیلی ئازادیه
دهمكوتی فهوتانی ماف و كردهوهی نابار ئهكا
بهرههڵستی زوڵم و زۆر و زاڵمی بهدكار ئهكا
چاوهڕوانی شۆڕشێكم عالهمێ رزگار ئهكا
میللهتم بۆ ئهو مهبهسته ، كردهوهی شێرانهیه
خاوهنی دنیایه خاكم ، بووم و ئهبم و ههر هنهشم
چهرخی مێژو ههڵئهواسم ، تا بهدهست دێنم كهشم
گهر به ئازادی نهژیم، مردن خهڵاته بۆ لهشم
با بزانن چی ئهڵێم خهڵكی كوێم و ئێسته چیم
كوردم و ئهكتۆری مێژژوی كۆنترین شانۆی زهویم
قانعم ئێستا له زیندانا به ئازادی ئهژیم
ئاڵای سهر تابووت .
{پێشكهش به دایكی پێشمهرگهی كوردستان} .
كوا پێشمهرگهی مهرگهساتم؟
پاشه مهرگهی رێی نهجاتم
چهكم پێنووسێكی چووكه
قامیشێكی سووك و پووكه
ناسك وهك سهرپۆشی بووكه
رهنگه چهند هێندهی لوبنانه
كانی مرۆڤی چازانه
پڕ بهرههمه و كانی كانه
پێنج پارچهم و بێ پهرچهمم
من پهپوولهم، له كوێ شهمم
لهگهڵ ئهمهش بێوڵاتم
دهربهدهرێ كشوماتم
ماڵبهكۆڵی رۆژههڵاتم
مارش و سروودیشم نیه
گهر بیشم بێ ، به كوردیه
جێی دهگهشه و قاچاغیه
وهك ئاڵاكهم رهسمی نیه
جا كه وایه - كاتێ مردم
وهختێ ژینیان له نێو بردم
كاتێ تهرمهكهتان بردم
چونكه وام و چونكه كوردم
لهسهر تابووتی بێدهنگم
لهسهر مهیتی وست و مهنگم
لهجێی مارشی شینی شهنگم
كه ههڵۆی بهرزی ئهم شاخهن
چون گوڵی سووری ئهم باخهن
به سۆزی نێو گهروی تاڵی
به قامكی پڕ خهیاڵی
بهم چهشنه بمبهن بۆ قهبران
بۆ نێو گڵكۆی شههیدهكان
شههیدهكانی كوردستان
كوردستانی گهورهی سۆران
زستانی موكریان :
ئهوا ئهمڕۆكه زستانه ، چله گهورهی موكریانه
له داخی سپیهتی ریشی ، فهلهك چاوی لهگریانه
زهوی ساكار و بێڕهنگه، ههوا مات و كش و مهنگه
سهرۆكی كهوشهنی سهرما، كهوانهی دهنگی زریانه
شهپۆلی بهفری بێووچان،له گوێی بان و له نێو كووچان
گهمی دهنگی وهها قوم كرد ، كهل و ئآسۆ چهمهریانه
سهرنجی شووشه په نجێره، سههۆڵی چهشنی خهنچێره
ئهڵێی وێنهی كلاسیكن ، بهسهد پهرده لهسهریانه
قهل و قاز و مراوی و كهو ، له ژێر قهمچی تۆفانی شهو
لهگهڵ شهخته دهسهویێخهن ، هومێد ههر باڵ و پهڕیانه
له گهردوونا وهك ئهستێره ، گۆلاوی كۆڕه ئهستێره
وها نوقمن ، له نێو زوقما ، ههتهربێژن، مهتهریانه
وهنهوشه و لاله و مێكووك ، كه نهخشابوون به چهشنی بووك
ئهوێستا مات و داماون ، سیپاڵی رهش له بهریانه
كڕێوه و بادهوه و بۆران ، سهقهت مهحشهر ئهكهن سۆران
چیا وا كاڵ و بهفرینه ، ئهڵێی جی خێڵی پهریانه
ریشی ریا :
گهر ههدهف حوققه و ڕیایه ، خۆرهیی ویجدانه ریش
ئافهتی ژینی مرۆڤه ، دوژمنی عیسانه ریش
ناحهز و دژوێن و پیسه ، مهعدهنی چڵكه و چهپهڵ
بۆ قهبیلهی كێچ و ئهسپێ ، مینگه و جێژوانه ڕیش
ریشی هێندێكیش ئهوهنده دێز و خوێنتاڵه، دهڵێم
یۆسفیش ههیبێ دزێوه و ناحهزی دهورانه ریش
بۆ رواڵهت ، ئهو ردێنه ، مهزههری دینداریه
داخهكهم ، جێگهی جنۆكه و لانهیی شهیتانه ریش
خۆت بپارێزه له جننی ریش و ئهنگوستیله زل
بهیتهشه و ناپاك و لارن ، لانكی تاوانه ریش
قهت فریوی ریشی بۆز و ناوی حاجاغا مهخۆ
كامه ریش و كامه حاچی ؟ دوژمنی ئیمانه ریش
پیاوی كۆسهش ریشی دانێ، چڵچڵ و كهمپشت ئهبێ
گهندهموی دهوری چهناكهی، وهك ..... ئامانه ریش
ریشی ئهم جۆڕهش ههیه ، كه دوژمنی ریشی ریان
با نهمێنێ ! - ههر چلۆنه ، چارهیی فهوتانه ری
دوێ وتی گالیله : كاكه بۆ ئهبهن ئابڕووی من ؟
كوا شیاوی پیاوی چهوت و پیاوكوژ و جهردانه ریش
ڕیشهكهی ریشهی ڕیایه ، بۆیه خهڵكی پیاڕیا
بۆیه جێگهی تیر و تانهی میللهتی سۆرانه ریش
ژن :
{بۆ رێزلێنان له رۆژی ژن } .
هێنهری ههستی ژیانه ، مهزههری ژیواره ژن
رێبهری هۆزی مرۆڤه ، رێخهری ئهدواره ژن
نوێنهری دایه حهوایه ، پهیكهری وێنووسه ئهو
زایهڵهی ویست و هیوایه ، لانكی ئهفكاره ژن
كۆڵهكهی ماڵ و مناڵه ، لانكی یهككهوتنه
لابهری پهستی و نیفاقه ، نازمی كرداره ژن
دهقدهری ئهخلاقی گهنجه ، رێنوێنی نهسلی لاو
دانهری پایهی خهیاڵه ، بۆ بهشهر مێعماره ژن
دیمهنی عیشق و ئهوینه ، لاگری دڵنهرمیه
دوژمنی قین و قڕانه ،ناسك و نازداره ژن
تابڵێی رهحمی بهتینه ، خۆشهویستی خهڵكیه
بۆ برا و باب و كهسانی ، هۆگر و غهمخواره ژن
بێغهش و ساده و سهلیمه،چهشنی ئاوی زیندهگی
له تهواوی پیس و چهوتی،بێ بهش و رزرگاره ژن
ژێری پێی جێگهی بهههشته،ئهشرهفی مهخلووقه ئهو
بۆ تهواوی خهڵكی دنیا ، سهروهر و سهرداره ژن
ههڵگری باری مناڵه ، قارهمانی بێنیشان
رۆژ و شهو غهرقی تهلاشه ، فاتیحی شهوگاره ژن
دایهن {1}ی سۆران و نالی و سواره و گۆرانه ئهو
هۆگر و بهرز و بهڕێز و ئهشرهف و سالاره ژن
{1} دایهن = ماموهستا ، بهرپرسی پهروهرده و بارهێنان .
فاتیحا بۆ ئێدیسۆن .
{ ب – ژ – 5 }
من له مهیدانی ئهدهبدا، رهخشی ههستم زین ئهكهم
ئاوی باغی شێعر ئهدێرم ، ئهشكی رۆح ئاژین ئهكهم
گهر بهههشت جێی پیاوی ئهبلهو چڵكن و بێكارهیه؟
ئارهزوی قاری جهههننهم ، ئاگری پڕتین ئهكهم
گهر نهزانی و بێشعووری ، بهڵگهیی دینداریه؟
حهز له كوففاری بزان و عالمی بێدین ئهكهم
زیكری دینام و تهوژمی موعجیزهی توربین ئهكهم
كوردی خۆراسان و جابان ، تێكهڵی باكوور ئهبن
پشت له ئهفسانهی قهزا و رو له تێكۆشین ئهكهم
چزله ههركهس دهم له جێی ئهودهسبهجێ سهنكۆپ ئهبم
هێنده خوێنپاكم ، به عهینی ههر له مێشهنگوین ئهكهم
فرمێسكی رۆح :
له كاتێكا كه ههوری ههست ، له قهلبمدا ئهگرمێنێ
برووسكهی هێزی ئهو ههسته ، سروشكی شێعر ئهبارێنێ
تكهی بارانی چاوانم ، له سهر ئهم عهرزه پیرۆزه
به تاقم سهروی ئازاد و نهمامی تازه ئهروێنێ
كهوانی كۆلكه زێڕینه ، بهرابهر رۆژی ئازادی
له تاقی تاقی نوسرهتدا، خهزێنهی رهنگ ئهخهمڵێنێ
چهمی سێڵاوی ئهسرینم ، له زاب و گادهر و كهڵوێ
بناغهی بهردی بێدادی ، له بێخ و بن له بن دێنێ
گوڵاڵهی سووری ئهم ههردهله كێو و دهشت و دهر دهردێ
دروشمی نهخشی خوێنینی شههیدانم ، ئهنهخشێنێ
له قیبلهی قنجی قهندیلهو ، ههتا سهر سوجدهگاهی من
فریشته سهف ئهكێشێت و مهلایك عهتر ئهپڕژێنێ
تكهی بارانی رۆحی من ، لهسهر ئهم زێده زهنوێره
زنهی زانست ئهتۆقێنێ و گوڵی هیوا ئهپشكوێنێ
پژهی بارشتی ئهسرینم ، له مانگی خاكه لێوهی گوڵ
سهری سهد خهڵفی سهربهستی له ژێر خوڵا وهدهر دینێ
له مهیخانهی تهبیعهتدا ، ههوێنی بادهیی رهنگین
تهواوی رهنگی دورهنگی و ریاكاری ئهبهتڵێنێ
ههوا وا روون و بێگهرده ، ئهڵیی جێ خیڵی پهریانه
كه یارم تهقیه ئهشكێنێ و كه پهردهی عادهت ئهدڕدێنێ
دهسی سهرداری گومناوی شههیدانی نیشتمانم
نیشانهی فهخری سهربهرزی ، له سهر شانم ئهچهسپێنێ
سروشی عادڵی گیتی ئهخوێنێ دادنامهی حهق
سروودی بهرزی رزگاری به گوێی گهلما ئهچرپێنێ
ئهوینی پهرچهم و خاڵی وهنهوشهی ئهزمهر و شاهۆ
بهڵێنی وهسڵهتی پێیه و دڵی سۆران ئهلاوێنێ
زینی زهمان
مهوتهنی من سهرفهرازه ، دوندی ههورازم ههیه
زهردی بهرز و شاخی تهرزو جهننهتی نازم ههیه
كاتێ یادی كێوی گۆیژه و ئهزمهر و شاهۆ ئهكهم
وهك پهپوولهی زایری شهم،عهزمی پهروازم ههیه
زێدهكهم زینی زهمانه ، من مهمی بۆتانی ئهو
زهمزهمی زهنوێری زاب و دهشتی دریازم ههیه
میللهتی من كۆمهڵێكه سهرگوڵی باغی جیهان
پیاوی چاك و لاوی پاك و كیژی تهننازم ههیه
فهخری ناوی ئهردهڵان و موكری و بابان ئهكهم
خانی لهپزێڕ و بوداق و میری پێبازم ههیه
هۆنهری هۆزێ ههژارم بۆیه وا ناوم گومه
سهد هونهرمهند و ئهدیبی شاز و بێنازم ههیه
من كه غهوواسم له بهحری قووڵی قامووسی گهلم
گهوههری نابی بهدیع و گهنجی ئهلفازم ههیه
ئهز له جێگهی كهشكه خۆره و داڵی چرچ و كوندهبو
سهقر و شمقاڕ و شههێن و شاههڵو و بازم ههیه
وێژهرانی نوكتهزان و نووسهرانی بهرزهبیر
بولبولانی نهغمه خوانی نهغمه پهردازم ههیه
دهنگی شێعری دڵنهوازم وا كپ و ئهسپاییه
باوهكو پسپۆڕی سازم ، سازی ناسازم ههیه
گهر به عهستهم بیدڕێنن لاپهڕهی پهردهی دڵم
سهد پهژاره و رهمزی گهورهو رازی دهمسازم ههیه
من له جێگهی بووكی شووشه و ئهسپی كایه و رهوڕهوه
بۆ مناڵانی وڵاتم، میت و گهڵوازم ههیه
خاوهنی قامی قهتار و دمدم و سوارۆ منم
پڕ به كهڵوێ بهیت و باو و شێعر و ئاوازم ههیه
چانیه چاچا و برهیك و راكی و تانگۆ و تویست
چۆپی و رۆینه و شێخانی و نهزمی سێبازم ههیه
پهیڕهوی ئهفكاری خهڵك و خووخدهی بێگانه نیم
مهكتهبێكی تازه ساز و خاسه رێبازم ههیه
عاشقێكی سینهچاكی خاكی سۆرانم ئهمن
وهك مهسیحا وهختی وهسفی سیحر و ئیعجازم ههیه
سهوزه :
شهونمی كاسهی گوڵی سهرلهبهیانی ئهوه
باغی خهزانی رقم ، لق لق و پهڕپهڕ منم
وێژهری بهیتی بلهو و بزبز و مهڕمهڕ منم
كانی بزه و شادی و خۆشی و قاقا ئهوه
رێژهری ئهشكی گهشی خوڕخوڕ و تهڕتهڕ منم
قڕقڕ و فڕفڕ ئهوه ، وڕ وڕ و ههڕههڕ منم
شاكچی لهنجهی لهش و لاره و داغه ئهوه
خوازهری رهقس و سهمای كهش كهش و گهڕگهڕ منم
خرپن و نهرم و شلك ، خڕخڕ و شل شل ئهوه
كزكزی دهردی ههناو ، رهق رهق و لهڕلهڕ منم
سۆزی تهزوی تاسهیه ، شهوخهوی سۆرانه ئهو
شڕشڕی تۆفانی عیشق ، سڕسڕی سهڕسهڕ منم .